Αδικαιολόγητος πλουτισμός. Νομολογία του Αρείου Πάγου.
Τίτλος:
Unjust enrichment. Case Law of Areios Pagos, Supreme Court of Greece
Κύρια Υπευθυνότητα:
Καλεντάκης, Εμμανουήλ Ι.
Επιβλέπων:
Βόγκλης, Ελευθέριος
Θέματα:
Keywords:
Αδικαιολόγητος πλουτισμός, επικουρικότητα της αξίωσης, αιτιώδης συνάφεια, απόσβεση της αξίωσης, ευθύνη του λήπτη, ευθύνη τρίτου, ωφελήματα, καρποί, Άρειος Πάγος Unjust enrichment, subsidiarity, causal link, obligor’s liability, third party liability, benefits, devaluation of benefits, fruits, Supreme Court
Ημερομηνία Έκδοσης:
2020
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Ο θεσμός του αδικαιολόγητου πλουτισμού, όπως προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 904 ΑΚ, αποβλέπει στην αποκατάσταση της αναιτιώδους, ήτοι δίχως νόμιμης αιτίας, περιουσιακής μεταβολής. Ο αδικαιολόγητος πλουτισμός αποτελεί πηγή ενοχών οι οποίες παράγονται απ’ευθείας εκ του νόμου και εκπορεύονται εκ του γεγονότος ότι ο λήπτης του περιουσιακού στοιχείου, το οποίο και ισοδυναμεί με αύξηση του πλούτου του, ωφελήθηκε εις βάρος του δότη και ο πλουτισμός αυτός στερείται νόμιμης αιτίας. Στο πλαίσιο της παρούσης εργασίας, πέραν του χαρακτήρα και της λειτουργίας της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού, εξετάζεται εάν αξίωση είναι αυτοτελής έναντι των λοιπών αξιώσεων ή έχει απλώς επικουρικό χαρακτήρα. Η επικουρικότητα της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού αποτελεί ένα κρίσιμο ζήτημα.Υπό αυτό το πρίσμα, είναι σημαντικό να προσδιοριστεί η σχέση της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού με τυχόν άλλες αξιώσεις ταυτόχρονα. Αξιώσεις συμβατικές και αδικοπρακτικές, οι οποίες μπορεί να αποκλείουν την άσκηση της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Επιπλέον, διερευνώνται ζητήματα σχετικά με τις προϋποθέσεις της αξίωσης, τόσο σε θεωρητικό όσο και νομολογιακό επίπεδο, ιδιαιτέρως της απολύτως σημαντικής προϋπόθεσης της αιτιώδους συνάφειας μεταξύ πλουτισμού του λήπτη και επιβάρυνσης του δότη. Επιπλέον, εξετάζονται οι περιπτώσεις αποκλεισμού της αξίωσης, μεταξύ άλλων, η περίπτωση αποκλεισμού της απαίτησης αχρεωστήτου για ό,τι καταβλήθηκε από ηθικό καθήκον και για λόγους ευπρέπειας, αλλά και οι περιπτώσεις παραγραφής της αξίωσης.Περαιτέρω, καθορίζονται το αντικείμενο και οι νόμιμες αιτίες πλουτισμού, πέραν της causa του άρθρου ΑΚ 904, όπως η βούληση του ζημιωθέντος, η ύπαρξη ανταλλάγματος και οι αιτίες που πηγάζουν εκ του νόμου (causa ex lege), η έλλειψη των οποίων γεννά την αξίωση του αδικαιολόγητου πλουτισμού. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στο περιεχόμενο της ωφέλειας ως αντικειμένου της αξίωσης του αδικαιολόγητου πλουτισμού, συμπεριλαμβανομένης της έννοιας του ληφθέντος «πράγματος», αλλά και του ανταλλάγματος, καθώς και της έννοιας των καρπών τους οποίους ο λήπτης άντλησε εκ του ληφθέντος πράγματος. Η ευθύνη του λήπτη εξετάζεται λεπτομερώς, όπως επίσης η έκταση της ευθύνης στις περιπτώσεις του καλόπιστου λήπτη, ο οποίος πλούτισε αγνοώντας ενδεχομένως την ύπαρξη νόμιμης αιτίας, αλλά και του κακόπιστου λήπτη όπως για παράδειγμα, η ευθύνη σε περίπτωση απαίτησης για παράνομη ή ανήθικη αιτία. Θα εξεταστεί επίσης η δυνατότητα να αναζητηθεί ο πλουτισμός από τρίτο, σε περίπτωση που ο αρχικός λήπτης προσπόρισε τον πλουτισμό σε αυτόν με χαριστική πράξη.Ο θεσμός του αδικαιολόγητου πλουτισμού δεν εφαρμόζεται μόνον στο ιδιωτικό δίκαιο, αλλά έχει ευρεία εφαρμογή και στο δημόσιο δίκαιο αφού είναι δυνατόν, όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, η αξίωση να στρέφεται κατά του Δημοσίου ή τανάπαλιν. Εξετάζονται επίσης οι αξιώσεις αδικαιολόγητου πλουτισμού από την εκτέλεση διοικητικών συμβάσεων. Η προηγηθείσα συζήτηση αποτελεί το θεμέλιο αναφοράς για το ερευνητικό αντικείμενο της παρούσης εργασίας το οποίο εστιάζει στην ερμηνεία και κριτική αξιολόγηση την νομολογίας του Δικαστηρίου του Αρείου Πάγου. Προσεκτικά επιλεγμένες αποφάσεις, οι οποίες έχουν ως κύριο θέμα την αξίωση του αδικαιολόγητου πλουτισμού, θα εξεταστούν στο δεύτερο μέρος της εργασίας.
Abstract:
The law of unjust enrichment, as it is stated in Greek Civil Code Article 904, aimsat the restitution of a benefit acquired, without a legitimate cause, by one person atthe expense of another. The liability for enrichment without cause requires adisplacement of wealth in favor of the enriched obligor at the expense of theimpoverished obligee. Moreover, this displacement is not justified by the will of theparties or by operation of law. The alleged claim of the obligee for the return of thatpart, which corresponds to the reduction of his property and the correspondingincrease of the obligor/recipient's property, gives rise to the claim of unjustenrichment. In the context of this treatise the nature of this claim is investigated whichaccording to law is an independent and autonomous claim.The relationship between the unjust enrichment claim and other legalprinciples is also investigated. In this context, the principle of subsidiarity denies theavailability of a claim in unjustified enrichment due to the applicability of some otherlegal principles. Subsidiarity is a relationship between different types of claims,conventional or tortuous, such that one type of claim is disallowed by the presence ofanother claim. Subsidiarity can provide a hierarchical order of claims in situationsgiving rise to multiple viable claims. Alternatively, subsidiarity can deny the claimanta remedy at all.Issues related to the requirements of the claim will be explored, both at atheoretical and jurisprudential level. The existence of a causal link between theenriching act and the changed position, that is a causal link between the obligor'senrichment and the obligee's detriment, is an absolute requirement. Otherrequirements include good faith, the defendant’s state of knowledge, the concept of‘missed opportunities’ and the effect of insolvency. In that context, the circumstancesunder which other legal regimes exclude the possibility of a claim of unjustifiedenrichment will be part of the present study.An important consideration for the court is to determine the object and thelegal causes of enrichment, in addition to the causa of Article 904 of the Civil Code,such as the will of the injured party, the existence of compensation and the causesarising from the law (causa ex lege), the lack of which gives rise to claim of unjust enrichment. In addition to claims in restitution for unjust enrichment or wrongfulacts, the law provides remedies against parties who have assisted others in carryingout acts that give rise to such claims and to that extent the third party liability will bealso investigated.Particular emphasis is placed on the content of the benefit as the object of theclaim of unjust enrichment, including the concept of the "thing" as well as themeaning of the fruits which the recipient has collected from the given thing. Therecipient's liability will then be examined in detail. Recipient’s obligations, inparticular his obligation to reimburse the obligee in the case of depreciation of thebenefit as well as the extent of liability in the case of the bona fide recipient, will bealso examined. The case of a recipient who is acting in bad faith, such as in the caseof a claim for an illegal or immoral cause, will be also part of the present analysis.The law of unjust enrichment does not apply only to private law but it has alsoa wide application in public law since it is possible, when the conditions are met, anindividual or private entity to make a claim against the State or vice versa. Claims ofunjust enrichment in the case of administrative contracts will also be considered. Inthe end, extended reference will be made to the case law of the Supreme Court.Carefully selected Supreme Court decisions, regarding the claim of unjust enrichment,will be examined and commented on in the second part of the treatise
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Δίκαιο, Τεχνολογία και Οικονομία, 2020
