Η επιρροή της εξαρτημένης μεταβλητής της θρησκείας στην εξωτερική πολιτική του Ιράν
Τίτλος:
The influence of the dependent variable of Religion to Iranian foreign policy
Κύρια Υπευθυνότητα:
Μαρμάρου, Χριστόδουλος Θ.
Επιβλέπων:
Καιρίδης, Δημήτρης
Θέματα:
Keywords:
Θρησκεία, Ιράν, εξωτερική πολιτική Religion, Iran, foreign policy
Ημερομηνία Έκδοσης:
2014
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Από το 1925 με την εγκαθίδρυση της δυναστείας των Παχλαβί στη χώρα και μέχρι την Ιρανική επανάσταση του 1979, το Ιράν αποτελούσε μια εξωστρεφή σε γενικές γραμμές χώρα, με την ηγεσία του να αναπτύσσει δεσμούς με το δυτικό κόσμο. Άλλωστε η χώρα αυτή αποτελούσε πεδίο συμφερόντων από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα για την Αγγλία, τη Ρωσία και λίγο πριν το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για τις ΗΠΑ. Μετά την έλευση του Χομεϊνί, την ανάληψη των καθηκόντων του ανώτατου ηγέτη από τον ίδιο, την εφαρμογή ισλαμικής διακυβέρνησης μέσω ενός συντάγματος το οποίο βασίστηκε εν πολλοίς στο βιβλίο του και τη δημιουργία νέων θεσμικών οργάνων τα οποία στελεχώθηκαν από τον κλήρο, η μορφή του συγκεκριμένου κράτους και ο ρόλος του σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο μετασχηματίστηκε δραματικά. Επίσης, η κατάληψη της αμερικάνικης πρεσβείας στην Τεχεράνη και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκε το συγκεκριμένο γεγονός (το οποίο θα μπορούσε να μην είχε συμβεί και ποτέ) το θεοκρατικό καθεστώς, καθόρισε αποφασιστικά τις μετέπειτα σχέσεις του Ιράν με τις ΗΠΑ. Οι προβλέψεις του νέου συντάγματος εμπεριέχουν πολλά στοιχεία τα οποία φαντάζουν οικεία στον δυτικό τρόπο σκέψης, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία για ζητήματα δημοκρατίας, δικαιοσύνης και δικαιωμάτων των πολιτών. Εάν όμως εξετάσουμε προσεκτικά τους θεσμούς του κράτους, οι οποίοι είναι επιφορτισμένοι με τη λειτουργία του, θα διαπιστώσουμε ότι μέσα από δαιδαλώδεις διαδρομές και στεγανούς μηχανισμούς όλα οδηγούν επί της ουσίας σε ένα σιιτικό ιερατείο και τελικά στον ίδιο τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη. Ακόμα και σε δημοκρατικές διαδικασίες όπως αυτή των εθνικών εκλογών για την ανάδειξη κοινοβουλίου και προέδρου της δημοκρατίας, η λογοκρισία είναι τόσο έντονη, ώστε να αποκλείεται κάθε διαφορετική φωνή και τάση. Όπως θα δούμε και στη συνέχεια, υπάρχουν συγκεκριμένα πρόσωπα προερχόμενα από τον κλήρο τα οποία από την αρχή της εγκαθίδρυσης της ισλαμικής δημοκρατίας διαδραματίζουν ρόλους κλειδιά, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, όσο και στη χάραξη εξωτερικής πολιτικής. Και ενώ ο τρόπος λειτουργίας του θεοκρατικού καθεστώτος, όπως αδρά περιγράφηκε παραπάνω, είναι ο ίδιος τόσο κατά το χρονικό διάστημα που ο ανώτατος ηγέτης του κράτους ήταν ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, όσο και κατά τη διάρκεια που ανώτατος ηγέτης είναι ο Αλί Χαμενεϊ (από το θάνατο του Χομεϊνί και μέχρι σήμερα), σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής τα πράγματα έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά. Βέβαια όπως θα δούμε παρακάτω, η εξωτερική πολιτική του Ιράν κατά την διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του καθεστώτος, η οποία συμπίπτει και με τη θητεία του Χομεϊνί ως ανωτάτου ηγέτη, χαρακτηρίζεται λιγότερο από το πολιτικό καθεστώς και περισσότερο από έναν πολυετή πόλεμο με το Ιράκ, τα αποτελέσματα της κατάληψης της αμερικάνικης πρεσβείας και της ομηρίας του προσωπικού της και από τις εμμονές του Χομεϊνί σε ότι αφορά τη Δύση και τη Σοβιετική Ένωση. Με το θάνατο του Χομεϊνί και τη διαδοχή του από τον Αλί Χαμενεϊ, έχουμε μια σαφή στροφή προς τη μετριοπάθεια. Σε αυτή τη στροφή συνετέλεσαν τα αποτελέσματα μιας δεκαετίας, τα οποία τώρα το θεοκρατικό καθεστώς καλούνταν να διαχειριστεί. Πρώτα απ’ όλα το Ιράν έπρεπε να ορθοποδήσει οικονομικά και κοινωνικά μετά από έναν οκταετή πόλεμο με το Ιράκ, ο οποίος άφησε πίσω του εκατόμβες θυμάτων, κατεστραμμένες υποδομές και οικονομικό μαρασμό. Την κατάσταση έκανε περισσότερο δραματική ο απομονωτισμός τον οποίο είχε επιλέξει ο Χομεϊνί και το οικονομικό εμπάργκο της δύσης. Στη «συνείδηση» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής το Ιράν είχε εντυπωθεί ως μια χώρα τρομοκράτης. Στο δε εσωτερικό της χώρας οι φωνές διαμαρτυρίας απέναντι στο καθεστώς πλήθαιναν παρά την αποτελεσματικότητα της λογοκρισίας για τον αποκλεισμό τους από κάθε δημοκρατική διαδικασία. Συνεπεία των ανωτέρω, άρχισε δειλά δειλά να γίνεται λόγος για την ανάγκη υιοθέτησης τεχνοκρατικών αντιλήψεων, για την αναγκαιότητα του ιδιωτικού τομέα, για την παγκόσμια αγορά χρήματος, στοιχεία τα οποία θα έφερναν στο προσκήνιο την ανάγκη ενός εξορθολογισμού σε ότι αφορά το εσωτερικό και μιας realpolitik σε ότι αφορά την εξωτερική πολιτική της χώρας. Οι επιταγές του θεοκρατικού καθεστώτος είτε παραμερίστηκαν είτε επανερμηνεύτηκαν, χωρίς ωστόσο να αποκλειστούν ως παράγοντες επιρροής επί της ασκούμενης εξωτερικής πολιτικής. Έτσι, εμφανίστηκαν φαινόμενα και καταστάσεις οι οποίες με την πρώτη ματιά ίσως να χαρακτηρίζονταν και ως οξύμωρες, όπως η στήριξη των χριστιανών Αρμενίων έναντι των μουσουλμάνων Αζέρων, η ανάπτυξη σχέσεων με τη σουνιτική Τουρκία λόγω των επιπτώσεων του εμπάργκο, η στήριξη του Άσαντ έναντι των Αδελφών Μουσουλμάνων και πολλά άλλα τα οποία θα αναλύσουμε περεταίρω. Τέλος ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και τις τάσεις επανακαθορισμού των σχέσεων του με τη Δύση. Βέβαια το καθεστώς έχει ήδη τριανταπέντε έτη ιστορίας κατά τη διάρκεια της οποίας έχει επιβάλλει τους δικούς του όρους και έχει δημιουργήσει κατεστημένες αντιλήψεις θέτοντας εν αμφιβόλω τη δυνατότητα εξεύρεσης ενός σημείου ισορροπίας μεταξύ των όποιων μεταρρυθμίσεων σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής και των θεοκρατικών επιταγών του. Η μελέτη του Ισλάμ, η σιιτική εκδοχή του ως σημείο αναφοράς για την εγκαθίδρυση ενός θεοκρατικού καθεστώτος στο Ιράν, το πολιτικό υπόβαθρο επί του οποίου αναπτύχθηκε και η μετουσίωσή του σε άσκηση εξωτερικής πολιτικής, θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε σε πλήρη έκταση την επιρροή του.
Abstract:
Since 1925 with the establishment of the Pahlavi dynasty in the country and until the Iranian revolution of 1979, Iran was an extrovert country, with the leadership of developing links with the Western world. Besides, the country was an area of interest from the very beginning of the 20th century for England, Russia and shortly before World War II for the United States. After the advent of Khomeini, the taking up his duties of the supreme leader, the application of Islamic governance through a constitution which was based largely on the «Governance of the Jurist» and the creation of new institutions which were staffed by the clergy, the form of that State and its role in regional and international level was transformed dramatically. Also, the seizure of the US embassy in Tehran and the way the theocratic regime handled this event, decisively determined the subsequent relations between Iran and the US. Provisions of the new constitution contain many elements which seem familiar to the Western way of thinking, with particular reference to issues of democracy, justice and civil rights. But if we look closely, we see that through labyrinthine paths and tight mechanisms all lead in a Shiite clergy and eventually to the very highest religious leader. Even in democratic processes such as national elections for parliament and president of democracy, censorship is so intense as to exclude any different voice. As we will see below, there are specific persons from the clergy which play key roles, both within the country and in shaping foreign policy. While the modus operandi of theocracy, as roughly described above, is the same both during the time the supreme leader of the state was the Ayatollah Khomeini, and during that supreme leader is Ali Khamenei (from the death of Khomeini until today), foreign policy has changed considerably. Of course, as we will see below, the foreign policy of Iran during the first decade of the regime, which coincides with the period of Khomeini as supreme leader, is characterized less by the political regime and more than a perennial war with Iraq, the results of the seizure of the American embassy and its staff hostage and obsessions of Khomeini in terms of the West and the Soviet Union. After the death of Khomeini and his succession by Ali Khamenei, we have a clear shift towards moderation. To this contributed the results of a decade, which the theocratic regime asked to manage. First of all, Iran had to prosper economically and socially after an eight-year war with Iraq, who left behind the carnage victims, damaged infrastructure and economic decline. The situation made more dramatic by the isolationism which had chosen Khomeini and the economic embargo of the West. In the \"conscience\" of US foreign policy, Iran was impressed as a terrorist country. And in the interior of the country, the voices of protest against the regime there were increasing despite the effectiveness of censorship for their exclusion from the democratic process. Now, therefore, began timidly to speak of the need to adopt technocratic perceptions, of the need for the private sector, for the global money market, all of which brought to the fore the need for a rationalization in terms of interior and a realpolitik in the country\'s foreign policy. Theocracy either brushed aside or reinterpreted, but not excluded as factor of influence exerted on foreign policy. So appeared phenomena and situations which at first sight might be characterized as an oxymoron, such as support of Christian Armenians against the Muslim Azeris, developing relations with Sunni Turkey due to the effects of the embargo, the support of Assad against the Muslim Brotherhood and many others which we will analyze further. Finally, special mention should be made of the nuclear program of Iran. Of course the regime has already thirty five years of history during which it has imposed its own terms and has established incumbent perceptions calling into question the possibility of finding an equilibrium between any reform in external policy and its theocratic requirements. The study of Islam, the Shia version as the reference point for the establishment of a theocratic regime in Iran, the political background to which developed and it’s denaturing in foreign policy, will help us to fully understand his influence.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2014
