Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η απάτη και γενικότερα τα οικονομικά εγκλήματα, αν και πολύπλοκα, παρακολουθούν τις κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις και αναπροσαρμόζονται συνεχώς, με αποτέλεσμα σε κάθε εποχή να παρουσιάζονται με διαφορετική μορφή και ένταση, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα. Γνωρίζοντας ότι η απάτη είναι ένα φαινόμενο που καμία επιχείρηση ή οργανισμός, ανεξαρτήτως τύπου ή μεγέθους, μπορεί να αποφύγει, η παρούσα εργασία - μέσω της εμπειρικής έρευνας που διεξήχθη στις Ελληνικές Επιχειρήσεις - επιδιώκει να προσδιορίσει τα είδη της απάτης που διαπράττονται από και κατά των Ελληνικών Επιχειρήσεων, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει την εφαρμογή των κατάλληλων εσωτερικών διαδικασιών και μέτρων, με σκοπό τον περιορισμό της θυματοποίησης των επιχειρήσεων εξ΄ απάτης, συμβάλλοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο σε μια υγιέστερη οικονομία προς όφελος όλων. Η παρούσα διπλωματική εργασία χωρίζεται σε 2 μέρη. Το πρώτο μέρος είναι το θεωρητικό που περιλαμβάνει 5 κεφάλαια ενώ το δεύτερο μέρος που απαρτίζεται από 2 ενότητες, περιλαμβάνει την έρευνα θυματοποίησης εξ΄ απάτης που διεξήχθη στις Ελληνικές επιχειρήσεις με τα αποτελέσματά της και τέλος, τα συμπεράσματα, τους περιορισμούς της έρευνας καθώς και προτάσεις για περαιτέρω μελέτη του φαινομένου. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώτο μέρος αναλύεται η έννοια του οικονομικού εγκλήματος με αναφορές στην αιτιολόγησή του τόσο σε διεθνής, όσο και τοπικές έρευνες στο θέμα αυτό. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι διάφορες θεωρίες που αναπτύχθηκαν για το οικονομικό έγκλημα, καθώς και τα χαρακτηριστικά του. Επίσης, γίνεται αναφορά στα θύματα τέτοιων εγκλημάτων, στο κόστος του οικονομικού εγκλήματος και στο «σκοτεινό αριθμό» αυτών. Επιπλέον, γίνεται μια προσπάθεια να σκιαγραφηθεί το προφίλ του δράστη του οικονομικού εγκλήματος μέσα από διάφορες έρευνες, ενώ παρουσιάζονται και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, αναλύοντας παράλληλα τις τρεις συνιστώσες του τριγώνου της απάτης και την εξέλιξή τους. Τέλος, εισάγεται ο ορισμός της επαγγελματικής απάτης με τις τρεις παραμέτρους: Διαφθορά, Ιδιοποίηση Περιουσιακών Στοιχείων και Παραποίηση Οικονομικών Καταστάσεων, και κλείνοντας παρουσιάζονται συνοπτικά έρευνες για το οικονομικό έγκλημα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα, καθώς και στατιστικά στοιχεία μηχανισμών δίωξής του. Το δεύτερο μέρος της Διπλωματικής Εργασίας περιλαμβάνει την έρευνα μαζί με τα αποτελέσματά της, καθώς και τα συμπεράσματα επ΄ αυτών. Συγκεκριμένα, στο μέρος αυτό περιλαμβάνεται το αντικείμενο της έρευνας, οι προηγούμενες έρευνες, το υπό εξέταση δείγμα, οι λόγοι επιλογής του, οι ερευνητικοί στόχοι, η καινοτομία και η μεθοδολογία έρευνας. Στην μεθοδολογία έρευνας περιλαμβάνεται ο τρόπος επιλογής και η διαμόρφωση του ερωτηματολογίου, η δομή και το περιεχόμενό του, ο τρόπος συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων, η χρονική διάρκεια της έρευνας, καθώς και η στατιστική ανάλυση των δεδομένων με τη χρήση του Excel και του SPSS. Επιπροσθέτως, παρουσιάζεται το ποσοστό ανταπόκρισης του δείγματος, καθώς και τα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ανά μέρος του ερωτηματολογίου που το καθένα αναλύεται ξεχωριστά, ενώ σε ξεχωριστή ενότητα γίνεται η ανάλυση και η παρουσίαση των αποτελεσμάτων για το προφίλ του απατεώνα και τα ειδικότερα χαρακτηριστικά της απάτης (κόστος, διάρκεια). Τέλος, παρουσιάζονται τα συμπεράσματα και ο σχολιασμός τους, οι περιορισμοί της έρευνας και προτάσεις για περαιτέρω μελέτη του φαινομένου αυτού καθ΄ αυτού, αλλά και των λοιπών παραγόντων που σχετίζονται με αυτό. Είναι προφανές ότι η απάτη και γενικά το οικονομικό έγκλημα, είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο που καμία επιχείρηση ανεξαρτήτου μεγέθους και τύπου δραστηριότητας, μπορεί να αποφύγει ή και να αγνοήσει, λόγω του μεγάλου κόστους της και των τεράστιων συνεπειών της που μπορούν να αποβούν μοιραία για την επιβίωσή της. Στην Ελλάδα, απαιτείται ενεργοποίηση σε προληπτικό επίπεδο τόσο από μέρους των ρυθμιστικών αρχών όσο από μέρους των ΔΣ απέναντι στο φαινόμενο της απάτης, διότι η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Οι εταιρείες θα πρέπει να ενθαρρύνονται όχι μόνο στην απλή εφαρμογή ενός Κώδικα Δεοντολογίας και στην ύπαρξη απλώς και μόνο Επιτροπής Ελέγχου, ανίκανης να ανταποκριθεί στο έργο της και να αναλάβει τις ευθύνες της, αλλά να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή των αρχών του Κώδικα Δεοντολογίας και η Επιτροπή Ελέγχου να ενθαρρύνεται να αναλάβει το ρόλο και τις ευθύνες της, ανταποκρινόμενη στις αρχές του Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης. Ο εσωτερικός έλεγχος, τα πληροφοριακά συστήματα ελέγχου, ο σχεδιασμός διαδικασιών και ειδικότερα η ανάπτυξη στρατηγικής κατά της απάτης (γραμμές καταγγελιών, χρήση εργαλείων - data analytics κτλ), καθώς και η αξιοποίηση δικανικών λογιστών (forensic accountants), ικανών να εντοπίσουν και να τεκμηριώσουν την απάτη, είναι μερικά μόνο από τα μέσα που κατά την εξέλιξη της κοινωνικοοικονομικής επιχειρηματικότητας, έχουν υλοποιηθεί και εφαρμοστεί, αποτελώντας αναμφισβήτητα, μέσα που ελαχιστοποιούν τη δημιουργία ευκαιριών διάπραξης απάτης, αλλά δεν κάνουν τίποτα για τον περιορισμό του κινήτρου. Επειδή η απάτη και γενικά το οικονομικό έγκλημα, δεν πρόκειται να εξαλειφθεί πλήρως, με όσα μέτρα και μέσα υιοθετηθούν και εφαρμοστούν από τις επιχειρήσεις, δεδομένου ότι ο απατεώνας θα βρει την ευκαιρία, εύκολα ή δύσκολα, (έχοντας κίνητρο/πιέσεις και αναπτύσσοντας εκλογικεύσεις/δικαιολογήσεις) να τη διαπράξει, θα πρέπει να γίνει προτεραιότητα της επιχείρησης η υιοθέτηση μιας εταιρικής ηθικής κουλτούρας κατά της απάτης, που θα εμπνέει την «Κορυφή» και θα διαχέεται προς τη «Βάση» της επιχείρησης και που θα την χαρακτηρίζει η ακεραιότητα και η διαφάνεια (Tone at the top).
Abstract:
Fraud and financial crime generally, although they are complex issues, they follow the social and technological developments closely and are adjusted constantly; as a result, they are presented in every historical era in a different form and intensity, as much Internationally as in Greece. Knowing that no industry or size of company is immune from fraud, this specific thesis through empirical research that was conducted in Greek companies, seeks to define the types of fraud that are committed by and against Greek companies in an effort to encourage the application of the appropriate internal procedures and measures in order to minimize fraud victimization in companies contributing in this way to a healthier economy for the benefit of all. This present thesis is divided into two parts. The first part which is the theoretical one that comprises five chapters and the second part that consists of two units and includes a research on fraud victimization and its results that was conducted in Greek companies and also includes the conclusions, limitations of the research and suggestions for further research. In the first part, the meaning of economic crime is analyzed with reports referring to its reasoning as much international as local research. The various theories that were developed for the financial crime and its characteristics are also briefly presented. Reference is also made to the victims of such crimes, the cost of fraud and the dark number of them. Furthermore, there is an attempt to outline the profile of the perpetrator of fraud and economic crime through various researches while characteristics of his/her personality are also presented, analyzing the three components of the fraud triangle and their evolution. Finally, in the first Part, the definition of occupational fraud is introduced with three parameters: Corruption, Asset Misappropriation and Financial Statement Fraud. While closing, researches on financial crime that took place in Greece are also briefly presented together with statistical information of prosecution mechanisms of economic crime. The second part of the thesis contains the research as soon as their conclusions. Specifically, in this part, the subject of investigation, previous investigations, the test sample, the reasons for its choice, the research goals, the innovation of research and research methodology are also included. In the research methodology, there are also included the way of selection and configuration of the questionnaire, the structure and its content, the manner of the collection and processing of data, the duration of the survey and the statistical analysis of data by using Excel and SPSS program. Finally, it is presented the response rate of the sample and the results as well. The results are presented per part in the questionnaire which are analyzed separately, while in a separate section the analysis and presentation of results for the profile of the fraudster and the particular characteristics of fraud (cost, time) are taken place too. To conclude, presents the conclusions and discussion on these issues, the limitations of the research and suggestions for further study of this specific phenomenon and other factors that are associated with it. It is clear that fraud and economic crime, in general, is a complex phenomenon that no industry or size of company is immune from it, so must not avoid or ignore it, because of the high cost and the enormous consequences, which can be fatal to its survival. In Greece, the regulators as well as the Boards of Directors need to take a proactive action in fraud, prevention since prevention is better than cure. The companies ought to be encouraged not only to actually implement a Code of Conduct and set up an Audit Committee but also, to ensure the former is properly enforced and the latter is encouraged to assume its role and responsibilities as set out in the relevant legislation and the Code of Corporate Governance. The internal audit, the information systems audit, the planning processes and in particular the development of anti-fraud strategy (lines of complaints and whistle-blowing procedures, use-data analytics tools, etc.), and the use of forensic accountants, able to identify and substantiate the fraud, are some of the tools that during the development of socio-economic entrepreneurship, they have been implemented and applied, as they are undoubtedly the means that restrict it. However, as fraud and economic crime, in general, are not going to be completely eliminated, no matter what measures or means are adopted and implemented by business, since the fraudster will find the chance easily or not, (having the motive and using rationalizations) to commit it, the adoption of a corporate culture against fraud should become a priority of management of the company which would characterize the «Top» and inspire the «Base» of the company as it is qualified by the integrity and transparency (Tone at the top).
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Φορολογία και Ελεγκτική, 2014
