Ο ύστερος καπιταλισμός κατά τη θεσμική σχολή (Th. Veblen) και την όψιμη φιλελεύθερη πολιτική οικονομία (J. A. Hobson)
Τίτλος:
Late capitalism according to institutionalism (Th. Veblen) and late liberal political economy (J. A. Hobson)
Κύρια Υπευθυνότητα:
Κελεμένης, Νικόλαος Π.
Επιβλέπων:
Αγγελίδης, Μανόλης
Θέματα:
Νεοφιλελευθερισμός -- Φιλοσοφία Veblen, Thorstein, 1857-1929 Newliberalism -- Philosophy Hobson, J. A., 1858-1940
Keywords:
κλασικές θεωρίες ιμπεριαλισμού, νέος φιλελευθερισμός, θεσμική σχολή της οικονομίας, θεωρία υποκατανάλωσης, -, classic theories of imperialism, new liberalism, institutional economics, underconsumption theory, evolution of capitalism and of business enterprise
Ημερομηνία Έκδοσης:
2013
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστημίο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στόχος μας στην παρούσα διατριβή είναι η ανακατασκευή των κοινωνικοθεωρητικών επιχειρημάτων του Thorstein Veblen ως θεμελιωτή της «Θεσμικής Σχολής της Οικονομίας», και του John A. Hobson ως εκπροσώπου του όψιμου φιλελευθερισμού και συγκεκριμένα του ριζοσπαστικού ρεύματος του «Νέου Φιλελευθερισμού». Ειδικότερα, ερευνούμε την ερμηνεία και κριτική αποτίμησή τους για τις πολιτικοοικονομικές μεταβολές που υφίσταται η νεωτερική κοινωνία αφ' ης στιγμής ωριμάζει η κεφαλαιοκρατική οικονομία εν μέσω υφερπουσών συστημικών κρίσεων και αναδύεται ο επονομαζόμενος κλασικός ιμπεριαλισμός επαπειλώντας τον πρώτο γενικευμένο πόλεμο της παγκόσμιας ιστορίας. Παρά τις μεθοδολογικές διαφορές τους –στις οποίες έχει δοθεί η δέουσα προσοχή–, τα δύο επιχειρήματα συγκροτούν ένα κοινό τόπο, με σημασία που υπερβαίνει, θεωρούμε, τον ιστορικό ορίζοντα της διαμόρφωσής του. Μία ένδειξη για αυτό τον κοινό τόπο παρέχεται, όχι δίχως ιδεολογική χροιά, στην καθιερωμένη ιστορία των οικονομικών ιδεών όπου αμφότεροι καταγράφονται ως αιρετικοί ή ετερόδοξοι οικονομολόγοι. Σε επίπεδο μεθόδου, η εν λόγω ετεροδοξία προσδιορίζεται από τις ακόλουθες παραδοχές. Πρώτον, τη θεώρηση της οικονομικής διάστασης της κοινωνίας ως καθοριστικής για τη διάρθρωση και τη δυναμική της και ως εκ τούτου την ένταξη της κοινωνικής θεωρίας στο πλαίσιο της κλασικής πολιτικής οικονομίας και των κριτικών της. Δεύτερον, την απόκλιση από το ελεύθερο αξιών πρότυπο κοινωνικής επιστήμης και κατά συνέπεια την επεξεργασία, ρητά ή σιωπηρά, ενός συνόλου αξιών εναλλακτικού προς την κοινωνία της αγοράς. Τρίτον, τη ρήξη με τη νεοκλασική ορθοδοξία και ταυτόχρονα μία αμφίσημη αποστασιοποίηση από τη μαρξιστική παράδοση. Στη βάση αυτή, προκύπτει η κρίσιμη συμβολή αμφότερων των στοχαστών στην ερμηνεία της μετάβασης στο ιμπεριαλιστικό κράτος σε συνάρτηση προς την ωρίμανση της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, ως διαδικασία που αναφέρεται στο βάθεμα της εκμηχανισμένης παραγωγής, τις εγγενείς στην κεφαλαιακή συσσώρευση επαναλαμβανόμενες κρίσεις, τον σχηματισμό μονοπωλιακών αγορών και την επέκταση του χρηματοπιστωτικού τομέα. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Hobson κατασκευάζει μία συμπαγή θεωρία για τον ιμπεριαλισμό η οποία εστιάζει στις οικονομικές αιτίες του φαινομένου και στο πρακτικό επίπεδο εισηγείται μία σοσιαλδημοκρατική ρύθμιση της κεφαλαιοκρατίας. Το αδύνατο σημείο της θεωρίας εντοπίζεται στην ασυνέπεια αναφορικά με την εμπλοκή μη οικονομικών κινήτρων στην ιμπεριαλιστική πολιτική και τη σχέση των χρηματοδοτικών συμφερόντων έναντι του προβλήματος της ειρήνευσης και του πολέμου. Mε σχετικά διαφορετικό τρόπο, αλλά σε συνομιλία με τη θεωρία του Hobson, η μελέτη του κλασικού ιμπεριαλισμού από τον Veblen δεν συγκροτείται ως αυτόνομο πεδίο έρευνας εντός της θεσμικής κοινωνικής θεωρίας. Σε πρώτο χρόνο, εξετάζεται παρενθετικά από τη σκοπιά της υπαγωγής, τρόπον τινά, του νεωτερικού κράτους στους εν γένει φορείς του κεφαλαιοκρατικού συμφέροντος· σε δεύτερο χρόνο, επικαλύπτεται από την κοινωνιολογική μελέτη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Στην τελευταία του εκδοχή, το ζήτημα αποκτά το διευρυμένο περιεχόμενο του αιτιακού πλέγματος που ακυρώνει τις δυνατότητες τις οποίες έχει αναδείξει η νεωτερικότητα για την εδραίωση μίας μόνιμης ειρήνης. Εν προκειμένω υποδηλώνεται η επαναστατική άρση της κεφαλαιοκρατίας και του σύγχρονου εθνικού κράτος.
Abstract:
Objective of our thesis is to reconstruct the sociotheoritical arguments of Thorstein Veblen as founder of “Institutional Economics”, and John A. Hobson as spokesman of late liberalism and namely of the radical trend of “New Liberalism”. In particular, we inquire into their interpretation and critical appraisal of the politico-economical changes modern society underwent since capitalistic economy matured amid a creeping systemic crisis and since the so-called classic imperialism emerged threatening the first general warfare of world history. Despite their methodological differences –of which due consideration has been given– the two arguments constitute a common ground, with import, we argue, exceeding the historical horizon of their formation. An indication of it is given, not without ideological tincture, by standard histories of economic ideas where both thinkers are registered as heretic or heterodox economists. On the methodological level, such an heterodoxy is defined by the following key assumptions. First, the view of the economic aspect of society as determinant for its structure and dynamic and hence the setting of social theory in the context of classical political economy and its various critiques. Secondly, the divergence from the value free pattern of social science and as a consequence the elaboration, expressly or implied, of a set of values alternative to market society. And thirdly, a breaking with neoclassic orthodoxy and a simultaneously but ambiguous detachment from marxist tradition. On that basis, it follows a crucial contribution of both thinkers in interpreting the transition to imperialistic state in connection with the maturation of capitalistic economy, a process that involves deepening of machine production, recurrent crisis inherent in capital accumulation, formation of monopoly markets and expansion of finance. In this direction, Hobson constructs a solid theory of imperialism which stresses the economic roots of the phenomenon and on the practical level advocates a social-democratic regulation of capitalism. A flaw of it may be detected in inconsistencies concerning the actual involvement of non economic motives in imperialist policy and the relation financial interests bear to the question of peace and war. Somewhat differently, but through dialogue with Hobson's theory, the study of classic imperialism by Veblen is not constructed as an independent field of inquiry within institutional social theory. At a first stage, it is considered parenthetically in terms, so to speak, of submission of modern state to the bearers of capitalist interest at large. At a second stage, it overlaps with the sociological study of World War one. In its last version, the question assumes the extended content of the complex of causes that is accounted for the cancellation of prospects modernity has brought out for establishing permanent peace. Here it is implied a revolutionary overcoming of capitalism and modern nation-state.
Περιγραφή:
Διατριβή (διδακτορική) - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, 2013