Οι καθεστωτικές αλλαγές στις χώρες της Μέσης Ανατολής και οι επιπτώσεις στην ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Τίτλος:
The regime changes in the Middle East states and their effects on energy security of Greece and the European Union
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παπαδημητρίου, Κωνσταντίνος Γ.
Επιβλέπων:
Παπασωτηρίου, Χαράλαμπος
Θέματα:
Ενεργειακή πολιτική Energy policy
Keywords:
Αραβική Άνοιξη, ενέργεια, ασφάλεια Arab Spring, energy, security
Ημερομηνία Έκδοσης:
2013
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Στη σύγχρονη εποχή ο ενεργειακός τομέας διαδραματίζει σημαντικότατο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, καθόσον επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την πλειονότητα των τομέων της ανθρώπινης δραστηριότητας, ιδιαίτερα στον αναπτυγμένο κόσμο. Βασική προϋπόθεση για τη οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη κάθε χώρας αποτελεί η επίτευξη της ενεργειακής ασφάλειας. Η εξασφάλιση της συνεχούς ροής της ενέργειας, στην ποσότητα και στον χρόνο που απαιτείται και σε ικανοποιητικές τιμές, χωρίς την ύπαρξη και την επενέργεια άλλων αποσταθεροποιητικών παραγόντων, αποτελεί την βάση για την ανάπτυξη και την ευημερία ενός κράτους. Η ενέργεια, μέσω της σημαντικής επίδρασης που ασκεί στην οικονομία – κρατική και παγκόσμια – επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ασκούμενη από τα κράτη εξωτερική πολιτική. Αν λάβουμε υπόψη τον μεγάλο βαθμό εξάρτησης των αναπτυγμένων οικονομιών, όπως για παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την ενέργεια, εύκολα γίνεται αντιληπτή η μεγάλη γεωπολιτική σημασία των χωρών της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Στην περιοχή αυτή του πλανήτη ευρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος των αποδεδειγμένων αποθεμάτων υδρογονανθράκων και επιπλέον αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή ενέργειας για τα αναπτυγμένα κράτη. Κατά συνέπεια, στη σύγχρονη εποχή αυτός που ελέγχει την παραγωγή και την ροή των υδρογονανθράκων από τα κράτη παραγωγούς προς τα κράτη καταναλωτές, ελέγχει την παγκόσμια οικονομία. Αυτός άλλωστε είναι και ο πραγματικός λόγος της διακήρυξης του δόγματος Κάρτερ το 1980, σύμφωνα με το οποίο οποιαδήποτε προσπάθεια, από οποιαδήποτε δύναμη να ελέγξει το χώρο του Περσικού Κόλπου θεωρείται ως επίθεση κατά των ζωτικών συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μέσα στο περιβάλλον της κρίσης της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία ξεκίνησε το 2008, προέκυψε και ένα άλλο σημαντικότατο γεγονός το οποίο επιβάρυνε τα συνέπειες της κρίσης αυτής και έκανε πιο δυσχερή για τα κράτη την αντιμετώπιση και υπέρβασή της. Το σημαντικότατο γεγονός ήταν αυτό που μερικοί αργότερα – καλώς ή κακώς – ονόμασαν “Αραβική Άνοιξη” και αφορά σε ένα τεράστιο και ορμητικό κύμα κοινωνικών εκρήξεων και εξεγέρσεων πληθυσμών ορισμένων αραβικών χωρών, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2010 από την Τυνησία και εξαπλώθηκε και σε άλλες αραβικές χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Οι προσπάθειες των λαών που εξεγέρθηκαν για την εγκαθίδρυση δημοκρατικών καθεστώτων σε χώρες οι οποίες επί σειρά ετών κυβερνούνταν από απολυταρχικά καθεστώτα, συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Έτσι η περιοχή ευρίσκεται σε μια φάση μετάβασης προς τον εκδημοκρατισμό, μια κατάσταση ιδιαίτερα ρευστή, όπου επικρατεί η αβεβαιότητα για την τελική έκβαση των προσπαθειών. Αυτή η ρευστή και αβέβαιη κατάσταση επιδεινώνεται ακόμα περισσότερο από την κρίση των σχέσεων των δυτικών χωρών με το Ιράν, λόγω των πυρηνικών φιλοδοξιών του και ιδιαίτερα την εμφανή εχθρότητα μεταξύ της χώρας αυτής και των Ηνωμένων Πολιτειών που ενέχει τον κίνδυνο ακόμη και της πολεμικής αναμέτρησης μεταξύ των χωρών αυτών. Αυτό το ρευστό και εκρηκτικό σκηνικό στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής δημιουργεί προβλήματα για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η υφιστάμενη αστάθεια στην παραγωγή έχει επιπτώσεις στις τιμές τόσο του πετρελαίου όσο και του φυσικού αερίου. Επειδή οι τιμές των υδρογονανθράκων εξαρτώνται από την υπάρχουσα και την αναμενόμενη ζήτηση των προϊόντων αυτών, οι πολιτικές αναταραχές στις χώρες αυτές, οι οποίες έχουν τεράστιο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά υδρογονανθράκων, αναμφισβήτητα οδηγεί τις τιμές όλο και πιο ψηλά. Η άμεση εξάρτηση της ενεργειακής ασφάλειας της χώρας μας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τις εξελίξεις στην υπόψη περιοχή γίνεται εύκολα αντιληπτή αν ληφθεί υπόψη ότι κατά το έτος 2010 το 14% των εισαγωγών πετρελαίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέρχονταν από τη Λιβύη και την Αλγερία, ενώ το 17% των εισαγωγών φυσικού αερίου γίνεται από την Αλγερία, Αίγυπτο και Λιβύη. Επιπρόσθετα, η χώρα μας μέχρι τα μέσα του 2012 ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη ενεργειακά από το Ιράν, από το οποίο κάλυπτε το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών της σε πετρέλαιο.
Abstract:
In the contemporary era, the energy sector plays an important role in the global economy, since it affects the majority of areas of human activity greatly, particularly in the developed world. Prerequisite for the economic and social development of any country is the achievement of energy security. Ensuring continuous flow of energy, in the amount and time required and in satisfactory prices, without the existence and effect of other destabilizing factors is the basis for the development and prosperity of a state. The energy, through its important effect on both state and world economy, affects the exerted foreign policy of all states. Given the high degree of dependence on energy by, for instance, the United States and the European Union we can easily note the vast geopolitical importance of countries in the broader Middle East. The majority of proven oil and gas reserves are placed in this region of the planet making it the largest energy supplier to the developed nations. Consequently, in modern times, he who controls the production and flow of hydrocarbons, from the countries producing to the consumer countries, controls the global economy. This in fact is the real reason for the proclamation of the Carter Doctrine in 1980, according to which, any attempt by any power to control the area of the Persian Gulf will be considered as an attack on the vital interests of the United States of America. During a state of global economic crisis, which began on 2008, another imperative fact which burdened its consequences and made it more difficult for states to address and overcome it took place. It was the so - called “Arab Spring” and refers to a huge and raging wave of social uprisings and outbursts from the populations of the Arab countries, launched in December 2010 from Tunisia spreading across other Arab countries in North Africa and Middle East. The efforts of people who rose to establish democratic regimes in countries which for a large number of years were ruled by authoritarian regimes continue until today. As a result, the area is in a state of transition to democracy, a rather very fluid situation, where there is uncertainty for the final outcome. This volatile and uncertain state is further aggravated by the crisis in relations between the Western world and Iran, because of its nuclear ambitions and particularly the apparent hostility between this country and the United States and even the risk of a military confrontation. This fluid and explosive scene in the countries of North Africa and Middle East creates problems for the energy security of our country and the European Union. The current instability in production has an impact on oil and gas prices. The political unrest in these countries, which have a huge share in the hydrocarbon market, undoubtedly lead the oil and gas prices higher and higher. This happens because prices of hydrocarbons depend on the current and expected demand of these products. The direct dependence of the energy security of our country and the European Union on developments in the Middle East region can easily be understood when one considers that in the year 2010 14% of oil imports by countries of the European Union came from Libya and Algeria, while 17% of gas imports come from Algeria, Egypt and Libya. In addition, until mid-2012 our country was largely dependent on energy from Iran, from which the bulk of its oil needs came from.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, ΠΜΣ, κατεύθυνση Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2013
