Η προστασία των πολιτιστικών αγαθών στο δημόσιο διεθνές δίκαιο : σε αναζήτηση της ανθρώπινης διάστασης
Τίτλος:
The protection of cultural objects in public international law : the quest of its human dimension
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παπαϊωάννου, Μαρία Α.
Επιβλέπων:
Περράκης, Στέλιος Ε.
Θέματα:
Πολιτιστική κληρονομιά -- Προστασία (Διεθνές δίκαιο) Cultural property -- Protection (International law)
Keywords:
Δημόσιο διεθνές δίκαιο, δικαιώματα του ανθρώπου, ανθρωπιστικό δίκαιο, δίκαιο πολιτιστικής κληρονομιάς, διεθνείς οργανισμοί, διεθνισμός, εθνικισμός Public international law, human rights law, international humanitarian law, cultural heritage law, international organizations, nationalism, internationalism
Ημερομηνία Έκδοσης:
2013
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα μελέτη αποτελεί μία προσπάθεια συνθετικής αποτύπωσης του σύγχρονου πλέγματος προστασίας των πολιτιστικών αγαθών υπό το πρίσμα των ευρύτερων εξελίξεων στο πεδίο του δημοσίου διεθνούς δικαίου. Η ανάδυση των πολιτιστικών αγαθών στο διεθνές δίκαιο και η σταδιακή μετεξέλιξή των κανόνων αυτών σ’ ένα σύγχρονο δίκαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς υπήρξε το αποτέλεσμα μίας πολυσύνθετης διαδικασίας, υπό την πίεση ευρύτερων πολιτικοκοινωνικών διεργασιών και της καθοριστικής επίδρασής τους στο διεθνές δίκαιο ˙ ιδίως η αποαποικιοποίηση, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, και η προσπάθεια δημιουργίας μίας νέας διεθνούς τάξης που ερείδεται στις αρχές της ευθυδικίας, της αλληλεξάρτησης των λαών και της συνεργασίας μεταξύ των κρατών, επέδρασαν καθοριστικά στην ανάπτυξη του δικαίου αυτού. Έως πρόσφατα, η κυρίαρχη αντίληψη της προστασίας των πολιτιστικών αγαθών διαμορφώθηκε υπό το δίλημμα «εθνικισμός» - «διεθνισμός», οδηγώντας σε μία θεωρητική πολεμική μεταξύ των υπέρμαχων της κάθε αντίληψης. Ένα δίπολο, που στερείται ουσιαστικά νομικής βάσης, ενώ αγνοεί πλήρως την σημασία του ανθρώπινου παράγοντα. Διανύοντας πλέον, τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, η ανθρώπινη διάσταση της διεθνούς προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί «τάση», αλλά γεγονός. Μία πραγματικότητα, που λαμβάνει υπόψη την φύση και λειτουργία των προστατευόμενων αγαθών και την άμεση σύνδεσή τους με το άτομο και τις ομάδες. Η παρούσα μελέτη καταδεικνύει, υπό το φως του γενικότερου «εξανθρωπισμού του διεθνούς δικαίου, την ανθρώπινη διάσταση της διεθνούς προστασία των πολιτιστικών αγαθών στο δημόσιο διεθνές δίκαιο˙ ένα δίκαιο διαρκώς μεταβαλλόμενο, με στόχο να απαντήσει στις αναδυόμενες προκλήσεις. Μέσα από τη μελέτη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του ανθρωπιστικού δικαίου, αποτυπώθηκε η αμφίδρομη σχέση προστασίας ατόμου και «πολιτιστικών αγαθών». Έτσι, στην ‘νέα ανθρωπιστική τάξη’ το άτομο από ωφελούμενο της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς μετατρέπεται σε ενεργό δρώντα στο πεδίο του διεθνούς δικαίου. Επιφορτίζεται έτσι με δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στο «νέο» αυτό πλαίσιο, το κράτος παραμένει βασικός δρών για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών στο έδαφός του σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Υπό την πίεση της διεθνούς κοινότητας και του διαμορφούμενου ‘κοινού συμφέροντος’, το κράτος επιφορτίζεται με διεθνείς υποχρεώσεις αυξημένης, γενικής και ειδικής, προστασίας, συμβατικού και εθιμικού χαρακτήρα, πρωτογενούς και παράγωγου δικαίου των διεθνών οργανισμών, εντός των οποίων συμμετέχει. Έτσι, η κρατική αρμοδιότητα περιορίζεται με στόχο την προστασία της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας για τις παρούσες και μελλοντικές γενιές. Πέραν της ‘εξωτερικής’ αυτής πίεσης, η κρατική δικαιοδοσία περιορίζεται από την δράση του ατόμου και των ομάδων. Το διεθνές δίκαιο δικαιωμάτων του ανθρώπου έχει επιδράσει σημαντικά στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, δημιουργώντας ταυτόχρονα μία συμπληρωματική νομική βάση προστασίας. Οι εξελίξεις αυτές αντανακλούν, τελικά, το πολυδιάστατο ρόλο που καλείται το διεθνές δίκαιο να διαδραματίσει για την πραγμάτωση των προσδοκιών της διεθνούς κοινότητας ως κοινότητας δικαιοσύνης, αλλά και του ανθρωπιστικού οράματος των πατέρων του διεθνούς δικαίου, οικοδομώντας το νέο διεθνές δίκαιο για την ανθρωπότητα.
Abstract:
This study analyses the legal nexus of cultural property protection in the light of broader developments in the field of public international law. The emergence of cultural property in international law and the progressive transformation of these rules to cultural heritage law was the result of a complex process, under pressure of wider socio-political processes their decisive influence on the international law such as the decolonization, the right to self-determination, and the effort to create a new international order based on the principles of equity, interdependence of peoples and cooperation between states. Until recently, the dominant perception of the protection of cultural property was restricted to the "nationalism" - "internationalism" dilemma. A dipole, which according this thesis lacks substantial legal basis and completely ignores the importance of the human factor. Time has come for a change in notions. The human dimension of international cultural heritage protection is not a "trend", but a fact. This human approach is closely linked to the nature and function of protected goods and their interconnection with the individual and the groups . Given the humanization of international law general, this study demonstrates, this human dimension of cultural protection˙ a law constantly changing in order to respond to emerging challenges. To this end, international human rights law and humanitarian law reflect the interrelationship between the individual and the protected objects. In the ' new humanitarian order ' the person becomes an active actor for the protection of cultural elements. In this human context, the state remains a key actor for the protection of cultural property in its territory as well as in the international level. States bear the duty to protect the common heritage of mankind for present and future generations. On the other hand, international human rights law has a major impact on the protection of cultural heritage, creating an additional legal basis for protection. These developments reflect ultimately the multidimensional role which international law can play in achieving the expectations of the international community for justice, and the humanistic vision of the fathers of international law, which construct the new international law for mankind as Cancado Trindade proposes.
Περιγραφή:
Βιβλιογραφία: σ. 368-392
Περιγραφή:
Διατριβή (διδακτορική) - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, 2013