Το δίκαιο της ανάγκης υπό το πρίσμα της ελληνικής δημοσιονομικής κρίσης
Τίτλος:
Law of necessity in view of the greek fiscal crisis
Κύρια Υπευθυνότητα:
Παναγιωτάκου, Σταυρούλα Η.
Επιβλέπων:
Κανελλοπούλου, Μαρία-Νέδα Α.
Θέματα:
Αναγκαιότητα (Δίκαιο) Οικονομική ύφεση -- 2010-2013 -- Ελλάδα Necessity (Law) Depressions -- 2010-2013 -- Greece
Keywords:
Δίκαιο της ανάγκης, Σύνταγμα, μνημόνιο, οικονομική κρίση Law of necessity, Constitution, memorandum, greek economic crisis
Ημερομηνία Έκδοσης:
2013
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η ολοένα και πιο «ζοφερή» πραγματικότητα που βιώνει η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, της πολιτικής επιλογής να προσφύγει σε διεθνή δανεισμό προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα δημοσίου χρέους και τα τεράστια ελλείμματα της, έχουν δημιουργήσει ένα πρωτοφανές πεδίο θεωρητικής ενασχόλησης με τα όρια της κυριαρχίας του εθνικού κράτους και το κατά πόσο αυτά «βάλλονται» από την υπογραφή των περιβόητων Μνημονίων ή δανειακών συμβάσεων. Η κρίση φέρνει σε αντιπαράθεση τη ρυθμιστική και οικονομική ικανότητα των εθνικών κρατών να χαράσσουν οικονομικές πολιτικές, με το κοινωνικό κράτους που οικοδόμησαν τις προηγούμενες δεκαετίες, τουλάχιστον στην Ευρώπη, στο όνομα της τήρησης αρχών διεθνώς συμφωνημένων σε διακρατικό επίπεδο, είτε στο πλαίσιο πολιτικών είτε νομισματικών ενώσεων (ΕΕ, ΟΝΕ, αλλά και συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ). Η παρούσα μελέτη αποσκοπεί στο να προσεγγίσει τη σημερινή νομική, πολιτική και οικονομική πραγματικότητα με όρους πολιτικής φιλοσοφίας, προσπαθώντας να τη διασυνδέσει με την έννοια του δικαίου της ανάγκης. Απώτερος στόχος είναι να εξηγηθεί το σύνολο των πολιτικών επιλογών και η υποστήριξη τους από τη δικαστική εξουσία ως συνταγματικά, με παράλληλη αξιολόγηση των ρόλων που καλούνται να διαδραματίσουν τόσο η εκτελεστική, όσο και η νομοθετική εξουσία. Με άλλα λόγια, θα γίνει μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφηθεί ο ρόλος του δικαίου σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Η μελέτη διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες-κεφάλαια, σε μια προσπάθεια να γίνει μια σφαιρική προσέγγιση του θέματος, τόσο σε επίπεδο θεωρίας δικαίου όσο και σε επίπεδο πολιτικής ανάλυσης του ιστορικού παρελθόντος αλλά και της υφιστάμενης κατάστασης. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται οι προσεγγίσεις των βασικών θεωρητικών του δικαίου της ανάγκης, και επιχειρείται μια συγκριτική ανάλυση των απόψεων τους, με αναφορά και στη θεωρία των εξαιρετικών περιστάσεων που έχουν διαμορφώσει τα Συνταγματικά Δικαστήρια ορισμένων χωρών. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η αποτύπωση του δικαίου της ανάγκης στους Συνταγματικούς χάρτες της χώρας, και επιχειρείται μια αποτίμηση της χρήσης της κατάστασης ανάγκης από την εκτελεστική εξουσία ιστορικά. Το τρίτο κεφάλαιο αναλύει συνοπτικά τις δανειακές συμβάσεις, τα επονομαζόμενα «Μνημόνια», που έχουν γίνει νόμοι του κράτους για την επικύρωση των συμφωνιών δανεισμού που έχει συνάψει η χώρα με τους εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ενώ το τέταρτο κεφάλαιο επιχειρεί να εξηγήσει κατά πόσο υφίσταται μια «άτυπη» εφαρμογή του δικαίου της ανάγκης, με την επίκληση της έκτακτης δημοσιονομικής και οικονομικής συγκυρίας, με αναφορά στο ρόλο που διαδραματίζουν στη διαδικασία αυτή όχι μόνο η εκτελεστική, αλλά και η νομοθετική και η δικαστική εξουσία. Τέλος, στο πέμπτο κεφάλαιο υποστηρίζεται η άποψη ότι η χρήση των έκτακτων συνταγματικών εξουσιών και η υπέρβαση των δυνατοτήτων της εκτελεστικής εξουσίας που ανάγεται σε νομοθετική έχουν στρεβλώσει πλήρως τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, ενώ επισημαίνεται ότι το Σύνταγμα παρέχει ένα τελευταίο εφόδιο στον απλό πολίτη απέναντι στην κατάσταση αυτή, το δικαίωμα αντίστασης, που ορίζεται από την ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος.
Abstract:
The political decision to seek an international bail-out in order to address the Greek public debt crisis and massive deficits has led to the emergence of a theoretical field of inquiry over the limits to national sovereignty and the extent to which it is undermined by the signing of the infamous “Memoranda” or loan agreements. The crisis has drawn a debate around the economic ability of Nation States to reconcile economic policies with the welfare state that they built up over prior decades, in the name of complying with the principles of high-level international agreements in both political frameworks or/and monetary unions (EU, UN), as well as participation in international organisations such as the IMF. This study aims to approach today’s legal, political, and economic reality through political philosophy, in an attempt to link it to the concept of the law of necessity (or emergency). The ultimate aim is to explain the entirety of political choices and how they have been supported both by the judiciary branch and constitutionally, and to undergo a parallel assessment of the role that the executive and legislative branches of power have been called on to play. In other words, the study will attempt to decipher the role of law during an economic crisis. The study is structured along five chapters. In the first chapter, the approaches of the main schools of thought in law of necessity (or emergency) are analysed, and, with reference to the theory of exceptional circumstances that constitutional courts in some countries have formed, a comparative analysis of their viewpoints is attempted. In the second chapter, a schematic of the law of necessity in the country’s constitutional charter is presented, and an evaluation of the use of emergency powers by the executive branch across history is attempted. The third chapter provides a concise analysis of the loan agreements, the so-called “Memoranda”, which have been signed between Greece and its partners in the European Union, the International Monetary Fund, and the European Central Bank. The fourth chapter aims to explain the extent to which there has been an “unofficial” application of the law of necessity through the invocation of the urgent fiscal and economic circumstances. The roles of the executive branch, but also the legislative and judiciary branches in this process are analysed. Lastly, the fifth chapter supports the view that the use of emergency powers by the executive branch constitutes a breach of power, that has completely distorted the functioning of the democratic political system. Finally, the study highlights that the Greek Constitution contains a final provision for the average citizen to confront this situation, i.e. exercising the right to resistance, which is foreseen in its last article.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Γενικό Τμήμα Δικαίου, ΠΜΣ "Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση", κατεύθυνση Δημόσιο Δίκαιο, 2013
