Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η προσφυγική κατάσταση είναι μια από τις πολλές ανθρωπιστικές «κρίσεις» που εμφανίστηκαν στο ευρωπαϊκό τοπίο τα τελευταία τρία χρόνια. Όλο και περισσότερα μουσεία σε όλη την Ευρώπη ασχολούνται με το προσφυγικό ζήτημα καθιστώντας το κεντρικό θέμα των περιοδικών τους εκθέσεων. Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η εθνογραφική προσέγγιση μιας μουσειακής έκθεσης με τίτλο “face forward into my home”, που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετάσει τους λόγους που οδήγησαν ένα μουσείο να ασχοληθεί με τον «Άλλο», τον πρόσφυγα, στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Η έκθεση μάς εισάγει στη συζήτηση γύρω από τον κοινωνικό ρόλο των μουσείων και τη θέση τους στην κοινωνία. Τα μουσεία είναι θεσμοί των οποίων οι ρόλοι αλλάζουν συνεχώς καθ’ όλη την ιστορία της ύπαρξής τους. Σήμερα, ο κοινωνικός τους ρόλος αποκτά περισσότερη σημασία, καθώς τα μουσεία αναγνωρίζονται επισήμως ως θεσμοί στην υπηρεσία της κοινωνίας από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM). Συνεπώς, τα μουσεία δεν μπορούν να παραμένουν αδιάφορα σε σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα, όπως, στην περίπτωση που εξετάζουμε, εκείνο της προσφυγικής κρίσης. Αντλώντας από θεωρητικές προσεγγίσεις για τα μουσεία ως «ζώνες επαφής» (Pratt, 1991; Clifford, 1997; Mason, 2006), θα διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους το μουσείο μετατρέπεται σε χώρο διαπολιτισμικού διαλόγου και οι σχέσεις εξουσίας που αναδύονται στο πλαίσιο αυτό. Αφού γίνει η περιγραφή της έκθεσης, θα αναπτύξω μια σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με τη «φωνή» που η έκθεση ισχυρίζεται ότι δίνει στους πρόσφυγες, την «ορατότητα» που αυτοί αποκτούν στο χώρο του μουσείου, αλλά και τη συνολική αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος από αυτό. Το μήνυμα που η έκθεση εν τέλει μετέφερε θα αναλυθεί σε συνάρτηση με παράγοντες που αφορούν στην χρηματοδότησή της, στην ιστορία του εν λόγω μουσείου και στους τωρινούς του στόχους. Στη συνέχεια, επιχειρείται η ένταξη της έκθεσης σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, προσφέροντας παραδείγματα παρόμοιων πρωτοβουλιών που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια. Τέλος, στην παρούσα εργασία εξετάζονται οι λόγοι (discourses) του μουσείου και του κοινού σχετικά με την έκθεση αυτή, και αποκαλύπτονται τρόποι με τους οποίους το μουσείο διαμεσολαβεί στην κατασκευή της εικόνας των προσφύγων, για να διερωτηθούμε κατά πόσο αυτή διαφοροποιείται από τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις τους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Θα αναλύσω, επίσης, πώς το μουσείο γίνεται το πεδίο εντός του οποίου αναπτύσσεται μια δυναμική σχέση γνώσης και εξουσίας.
Abstract:
The refugeeness is one of the many humanitarian crises that have appeared in Europe over the last three years. More and more museums all over Europe have been using the refugee ‘crisis’ as a topic for temporary exhibitions. In this paper, I attempt an ethnographic approach to a museum exhibition entitled “face forward into my home”, which took place at the National Museum of Modern Art. The purpose of the present thesis is to examine the reasons that led the specific museum deal with the ‘other’, the refugee, in contemporary Greek society. This exhibition introduces a discussion around the social role of museums and their position in society. Museums are institutions the roles of which have been changing constantly throughout the history of their existence. Nowadays, their social role receives an increased importance, as museums are officially recognized as institutions of social service by the International Council of Museums (ICOM). If museums ought to be in the service of society, they cannot remain indifferent to current societal issues, such as a refugee ‘crisis’. Drawing from theoretical approaches to museums as ‘contact zones’ (Pratt, 1991; Clifford, 1997; Mason,2006), I will explore the ways in which the museum is transformed into a space of multicultural dialogue and the power relations that arise in that context. After describing the exhibition, I will discuss a number of issues related to the “voice” the exhibition claims to give the refugees, the “visibility” they acquire in that context, and the ways in which the museum deals with the refugee issue in general. The exhibition’s ‘messages’ will be analyzed in light of factors related to the exhibition’s funding, the museum’s history and its current objectives. I will also try to place this exhibition into a wider context, by offering examples of similar projects which have taken place in Europe over the last years. The thesis examines the museum and visitor discourses regarding the specific exhibition, and reveals ways in which the museum mediates in the construction of the image of the refugees. The thesis further explores the extent to which this image differs from refugees’ visual representations in the media, in order to highlight the dynamic relationship of knowledge and power that is developed in that context.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, ΠΜΣ "Κοινωνική και Πολιτισμική Ανθρωπολογία", 2018
