Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Ο πολιτικός λόγος, ως μια μορφή επικοινωνίας, επιδιώκει να κατευθύνει τον ακροατή σε μια ενδεχόμενη ενέργεια προς το συμφέρον του ομιλητή. Ο κατάλληλος χειρισμός της γλώσσας, λόγω του επιτελεστικού ρόλου που διαδραματίζει, ενισχύει τη δυναμική του λόγου. Οι πολιτικοί χρησιμοποιούν συγκεκριμένες γλωσσικές τεχνικές προκειμένου να παραπλανήσουν το κοινό, να αποκτήσουν και μετέπειτα να διατηρήσουν την εξουσία. Ο λόγος τους, πολλές φορές, χρησιμοποιείται με στρατηγικό τρόπο, συμβάλλοντας στη μετατροπή και κατ’ επέκταση στην παγίωση συγκεκριμένων πολιτικών πεποιθήσεων. Ως προπαγάνδα μπορεί να οριστεί η εσκεμμένη παραποίηση και παρουσίαση της πραγματικότητας, ώστε η εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων να θεωρείται δεδομένη. Εξ’ ορισμού, απευθύνεται στη μάζα και ο προπαγανδιστής θα πρέπει να κατέχει την ικανότητα να επηρεάζει τη μαζική ψυχολογία, στρέφοντας την κοινή γνώμη προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Άμεσα συνδεδεμένη με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπου η χειραγώγηση και ο έλεγχος του κοινού αποτελούν απαραίτητα στοιχεία για την εδραίωση της εξουσίας, η προπαγάνδα αποφεύγει τη λογική και κατευθύνει συνειδήσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα προπαγανδιστικών εκστρατειών που διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια ολοκληρωτικών μορφωμάτων και προσεγγίζονται βιβλιογραφικά στην παρούσα διπλωματική εργασία, αποτελούν η ναζιστική Γερμανία, με αρχηγό τον Αδόλφο Χίτλερ και Υπουργό Προπαγάνδας τον Γιόσεφ Γκέμπελς και το ελληνικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου υπό την αρχηγία του Ιωάννη Μεταξά. Η εν λόγω εργασία επιχειρεί να αναλύσει τους λόγους για τους οποίους τόσο ο πολιτικός λόγος όσο και η προπαγάνδα που ασκήθηκε έντονα κατά τη μεσοπολεμική περίοδο είχαν τόση απήχηση, δημιουργώντας φανατικούς οπαδούς, αλλά και το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισαν στην ιδεολογική κατήχηση των νέων. Οι οργανωμένες νεολαίες αποτέλεσαν τους εγγυητές για το μέλλον των δικτατοριών και αυτό ήταν το κίνητρο για το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που επέδειξαν οι πολιτικοί αρχηγοί. Και τα δύο καθεστώτα, αν και το ελληνικό σε λιγότερο βαθμό, χρησιμοποίησαν τα διαθέσιμα μέσα, όπως τον Τύπο, τις τέχνες και το εκπαιδευτικό σύστημα για την ιδεολογική ευθυγράμμιση της νεολαίας. Συγχρόνως, η απόδοση θεϊκών διαστάσεων στα καθεστώτα και στους αρχηγούς τους, μέσω συγκεκριμένων τελετουργιών και συμβολισμών, απέδειξε τον ουσιώδη ρόλο που κατείχαν στον προσηλυτισμό των νέων. Ο τελετουργικός τους χαρακτήρας, όπως αποδεικνύεται από τις μαζικές παρελάσεις, τις στολές και τους εορτασμούς, αφενός συνέθετε τον αναγκαίο μυστικισμό και τη διέγερση των συναισθημάτων, αφετέρου επεδίωκε τη μετατροπή των νέων σε άβουλη μάζα. Ο ναζιστικός λόγος, με την ιδεολογική του προπαγάνδα κατάφερε να μεταδώσει στη νεολαία όλα τα κυρίαρχα στοιχεία του Εθνικοσοσιαλισμού, όπως έπραξε αντίστοιχα και η κυβέρνηση Μεταξά. Ο προπαγανδιστικός μηχανισμός και η δημιουργία καλά συσπειρωμένων νεολαίων, με απώτερο στόχο αφοσιωμένους συμμάχους της ιδεολογίας του ολοκληρωτισμού, αποδείχθηκαν ζητήματα καίριας σημασίας για τους εκπροσώπους της εξουσίας. Η πλήρης ευθυγράμμιση της μάζας και η αυστηρή εθνική και ηθική διαπαιδαγώγηση των νέων, λειτούργησαν ευεργετικά για τους εν λόγω πολιτικούς αρχηγούς. Ωστόσο, δεν κατάφεραν να πετύχουν πλήρως τους σκοπούς για τους οποίους δημιουργήθηκαν. Η προπαγάνδα που διεξήχθη, τόσο στη Γερμανία όσο και στην Ελλάδα, αν και έφτασε σ’ ένα ικανοποιητικό επίπεδο, δεν κατάφερε να επηρεάσει ολοκληρωτικά τη μάζα. Οι δυσαρέσκειες που αναπτύχθηκαν στο εσωτερικό των νεανικών οργανώσεων, καθώς και η αρνητική στάση των γονιών, αποτέλεσαν τα αίτια της σύντομης λειτουργίας τους, με τα ολοκληρωτικά καθεστώτα να διαλύονται μετά τη λήξη του πολέμου. Οι τελετές και οι συμβολισμοί, ως μέσα ιδεολογικής χειραγώγησης των νέων, δεν κατάφεραν να ενισχύσουν επαρκώς την προπαγανδιστική προσπάθεια. Τα παραδείγματα της Χιτλερικής Νεολαίας, σε σύγκριση με την Εθνική Οργάνωση Νεολαίας, θα φέρουν στο φως ενδιαφέροντα συμπεράσματα σχετικά με το ερευνητικό πλαίσιο στο οποίο θα κινηθεί η διπλωματική εργασία.
Abstract:
Political discourse, as a form of communication, seeks to direct the listener to a possible action in the interest of the speaker. The appropriate language manipulation, due to the role it performs, is what enhances the dynamics of the speech. Politicians use specific linguistic techniques to mislead the public, acquire and then retain power. Their language is often used strategically, contributing to the transformation and, by extension, to the consolidation of specific political beliefs. Propaganda can be defined as the deliberate misrepresentation and presentation of the reality, thus it serves specific interests. By definition, it is addressed to the masses, and the propagandist should possess the ability to influence mass psychology by turning public opinion in the desired direction. Firmly associated with totalitarian regimes, where the manipulation and control of the public are essential elements for the consolidation of power, propaganda avoids logic and directs consciences. Typical examples of propaganda campaigns conducted during totalitarian regimes and bibliographically addressed in this thesis are Nazi Germany, led by Adolf Hitler and Propaganda Minister Joseph Goebbels and the totalitarian regime that was established in Greece on 4th of August of 1936 under the leadership of Ioannis Metaxas. This thesis’s main goal is to analyze the reasons why both the political discourse and propaganda exerted vigorously during the interwar period had so much resonance, creating fanatical followers, but also the important role they played in the ideological catechism of young people. Organized youth was the guarantor of the future of dictatorships and this was the motivation for the special interest shown by political leaders. Both regimes, albeit the Greek, to a lesser extent, used the available means, such as the press, the arts and the educational system for the ideological alignment of youth. At the same time, rendering divine dimensions to regimes and their leaders, through specific rituals and symbolisms, has demonstrated the essential role they played in the proselytizing of young people. The propaganda mechanism and the creation of well-assembled youth, with the ultimate goal of devoted allies of the ideology of totalitarianism, proved to be key issues for the representatives of power. The alignment of the masses and the rigorous national and moral education of young people have been beneficial to these political leaders. However, they have failed to fully achieve the purposes for which they were created. The propaganda that took place in Germany and Greece, although it reached a high level, did not completely affect the masses. The discontents developed within the youth organizations, as well as the negative attitude of the parents, were the causes of their short operation, with the totalitarian regimes dissolving after the end of the war. Ceremonies and symbolism, as means of ideological manipulation of young people, failed to adequately reinforce the propaganda effort. The examples of Hitler Youth, compared to the National Youth Organisation-EON (Ethnikos Organismos Neoleas), will bring to light interesting conclusions about the research context in which this thesis will begin.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Επικοινωνία και Ρητορική των Μέσων, 2018
