Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Το θέμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας γεννήθηκε από το έντονο ενδιαφέρον που έχω για τη φωτογραφία και πιο συγκεκριμένα για την ανάπτυξη αυτής στην αφρικανική ήπειρο. Διαβάζω Αφρικανούς ή αφρικανικής καταγωγής συγγραφείς τα τελευταία χρόνια και μου αποκαλύπτεται ένας κόσμος πέρα από τα στερεότυπα. Παραδοσιακός και σύγχρονος ταυτόχρονα, δεν συναντιέται πουθενά με τις ανθρωπολογικές εικόνες που κατασκεύασαν οι Ευρωπαίοι από τα τέλη του 19ου αιώνα. Εικόνες αυθαίρετες που περιέγραφαν περισσότερο την δυτική υπεροχή και λιγότερο την αφρικανική πραγματικότητα και δημιούργησαν την ιδέα που έχει ο δυτικός κόσμος για τους Αφρικανούς. Οι εικόνες άλλαξαν όταν οι ίδιοι οι Αφρικανοί πήραν τις κάμερες στα χέρια τους και άρχισαν να φωτογραφίζουν ο ένας τον άλλο, όταν άρχισαν να γράφουν ο ένας για τον άλλο, να αποφασίζουν οι ίδιοι για την ποιότητα της σκέψης και της εμπειρίας τους, να έχουν οι ίδιοι τον έλεγχο της εικόνας τους. Η μεγαλύτερη όμως αποκάλυψη έγινε όταν για πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με το φωτογραφικό έργο του πορτρετίστα, Seydou Keïta. Γρήγορα κατάλαβα πως οι εικόνες του ήταν πολύ όμορφα συγκροτημένες, αισθητικά δελεαστικές και κοινωνιολογικά άκρως αποκαλυπτικές. Κάπως έτσι, και με αφορμή το μάθημα «Οπτικός Πολιτισμός» που παρακολούθησα στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού προγράμματος «Πολιτιστική Διαχείριση», συνειδητοποίησα ότι αυτό που ήθελα περισσότερο να κάνω είναι να διεισδύσω και να γνωρίσω αυτόν τον τόσο σημαντικό φωτογράφο και το έργο του το οποίο αναμφίβολα κρύβει πολλές και ενδιαφέρουσες ιστορίες. Η μελέτη των φωτογραφιών του Seydou Keïta, όπως και των περισσότερων φωτογράφων πορτρέτου στη δυτική Αφρική την εποχή τόσο πριν από την ανεξαρτησία όσο και μετά από αυτήν, παρέχει μεταξύ άλλων, την πρόσβαση σε μια στιγμή της ιστορίας κατά την οποία το ανθρώπινο σώμα αποτελεί το μέσο για την επίτευξη της οπτικοποίησης του ιδιωτικού και του δημόσιου, της ατομικής αλλά και της συλλογικής επιθυμίας. Θεωρώ πως οι φωτογραφίες του Keïta γεννούν έναν υποβλητικό και μερικές φορές αντιφατικό «λόγο» σχετικά με την έντονη επιθυμία των υποκειμένων για ανεξαρτησία και απόκλιση από τους αποικιοκρατικούς κανόνες. Πως η επιθυμία για ελευθερία μπορεί και αποτυπώνεται σε μια φωτογραφία; Πως σε μια φωτογραφία οπτικοποιείται η ελευθερία ως ατομική επιθυμία ή ως συλλογική απαίτηση; Κατά πόσο είναι εφικτό να οπτικοποιηθεί μια συλλογική επιθυμία ή απαίτηση φωτογραφικά, στο πορτρέτο ενός και μόνο ανθρώπου, προσώπου ή σώματος; Πως η πόζα του κάθε ατόμου που φωτογραφίζεται, έχει κάποια σχέση με την αυτοδιαμόρφωση και την έκφραση της ατομικής ταυτότητας; Δεδομένου ότι μια φωτογραφία διηγείται ιστορίες που αφορούν τόσο τους ανθρώπους όσο και τους τόπους-χώρους στους οποίους οι άνθρωποι αυτοί ζουν, πως το περιεχόμενο αυτού του φωτογραφικού έργου αποδεικνύεται σημαντικό στην κατανόηση της κατάστασης που επικρατούσε στο Bamako κατά την αποικιοκρατία αλλά και μετά το τέλος αυτής; Κατά πόσο έννοιες όπως εαυτός, «άλλος», κοινωνική ταυτότητα, φυλή, φύλο, πολιτική, δύναμη, τάξη, ηγεμονία βοηθούν στην ανάγνωση αλλά και την κατανόηση των φωτογραφιών του Keïta; Πως τα δυτικά μάτια είδαν το έργο του Keïta, πως το αντιμετώπισαν και τι μερίδιο ευθύνης έχουν οι άνθρωποι της τέχνης σε αυτή τη διαδικασία;\r\nΑυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα με τα οποία και ξεκινά αυτή η ερευνητική προσπάθεια η οποία στοχεύει στην ενίσχυση του διαλόγου σχετικά με τη φωτογραφία, την τέχνη αλλά και την κοινωνική και πολιτισμική ανθρωπολογία.
Abstract:
The subject of this dissertation was born out of my keen interest in photography and, more specifically, in its development on the African continent. I have been reading African or Africa-born writers over the last few years, and a world beyond stereotypes has been revealed to me. Traditional and modern at the same time, it does not meet anywhere with the anthropological images that Europeans have built since the late 19th century. Illustrative images that depicted mostly the Western supremacy and far less the African reality and eventually created the idea of the Western world for Africans. These images changed when the Africans themselves decided to take hold of the cameras and began to photograph each other; when they began to write for each other, to decide themselves for the quality of their thought and experience, to have control of their own image. The biggest revelation for me, however, was the photographic work of portrayer Seydou Keïta, from the moment I saw it. I quickly realized that his images were very beautifully structured, aesthetically tempting and, sociologically, excessively revealing. This is how, within the "Visual Culture" course that I attended as part of my "Cultural Management" Master's program, I realized that what I wanted to do is get to know this important photographer and penetrate his work, which undoubtedly hides many interesting stories. The study of Seydou Keïta's photographs, as well as of most of the portrait photographers in West Africa at the time, not only before, but also after independence, provides, among other things, access to a moment of history in which the human body is the medium to achieve the visualization of the private and the public, of individual as well as collective desire. I firmly believe that Keïta\'s photos give rise to an evocative and sometimes contradictory "discourse" regarding the strong desire of the subjects for independence and deviation from the colonial rules. How can the desire for freedom be captured in a photo? How can a photograph depict freedom as an individual's desire or as a collective requirement? Is it feasible to visualize a collective desire or a photographic requirement in the portrait of a single person, face or body? How does the pose of each person being photographed have any relation to self-patterning and expression of individual identity? Since a photograph tells stories of both the people and the places in which these people live, how does the content of this photographic work prove to be important in understanding the situation in Bamako during colonial rule but also after it? How do concepts like self, "other", social identity, race, sex, politics, power, class, hegemony help in reading and understanding Keïta's photographs? How did the western eyes see Keïta's work, how did they deal with it and what part of the arts people have the responsibility in this process? These are some of the questions with which this research effort is being launched, aiming at enhancing the dialogue on photography, art, and social as well as cultural anthropology.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ, κατεύθυνση Πολιτιστική Διαχείριση, 2017
