Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Κατά το περασμένο έτος και δη το καλοκαίρι του 2015, η Ελλάδα βίωσε όψεις μιας πραγματικής ανθρωπιστικής κρίσης. Ορισμένα από τα νησιά του Αιγαίου (κυρίως η Λέσβος, η Χίος, η Κως, η Λέρος και λιγότερο η Σάμος), δέχθηκαν τεράστια κύματα προσφύγων, που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις υπάρχουσες δυνατότητές τους σε υποδοχή και φιλοξενία. Χαρακτηριστικά, μόνο τον περασμένο Ιούλιο η Λέσβος δέχθηκε σχεδόν 55 χιλιάδες μεταναστεύοντες ανθρώπους, ενώ ο αριθμός των αφίξεων στο νησί ολόκληρο το 2014 ήταν σχεδόν 12 χιλιάδες και το 2013 κάτω από 4 χιλιάδες. Η κατάσταση θα είχε γίνει τραγική, αν δεν είχαν κινητοποιηθεί αυτενεργώς και ποικιλοτρόπως εκατοντάδες αλληλέγγυοι πολίτες, οι οποίοι εθελοντικά έσπευσαν να βοηθήσουν με όποιο τρόπο μπορούσαν τους κατατρεγμένους, που κατευθύνονται προς την Ευρώπη από τη Μέση Ανατολή, την Κεντρική και Νότια Ασία, καθώς και τη Βόρεια Αφρική. Στο πλαίσιο αυτό, μετά την απόφαση της καγκελαρίου της Γερμανίας να υποδεχθεί σχεδόν χωρίς κανένα προγραμματισμό και σχέδιο χιλιάδες πρόσφυγες, η Σύμβαση Σένγκεν μπήκε στο μικροσκόπιο και δοκιμάστηκε, για άλλη μια φορά, η αλληλεγγύη στη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η Ελλάδα βρέθηκε ξανά με την πλάτη στον τοίχο και υπέστη εκβιασμούς ακόμα και για έξοδό της από το Χώρο. Όμως, όσο εξακολουθούν να υιοθετούνται μέτρα αποσπασματικής προσέγγισης, η εμπιστοσύνη θα εκλείπει από τη συλλογική προσπάθεια αντιμετώπισης του ζητήματος και θα απουσιάζει μια ισχυρή κοινή ανταπόκριση στη βάση των ευρωπαϊκών αξιών. Από την άλλη πλευρά, εκατοντάδες χιλιάδες εν δυνάμει πρόσφυγες όλων των ηλικιών βρίσκονται στην Ιορδανία, το Λίβανο και την Τουρκία, αναμένοντας την πρώτη ευκαιρία για να περάσουν στην ευρωπαϊκή «γη της επαγγελίας». Όμως, τα οδυνηρά γεγονότα που εξελίχθηκαν κατά το τελευταίο έτος στις χώρες της βαλκανικής χερσονήσου, καθώς και της κεντρικής Ευρώπης, με αφορμή τη διαχείριση του μεγάλου προσφυγικού ρεύματος προς τη Βόρεια Ευρώπη, φαίνεται ότι οδήγησαν την ΕΕ σε μια νέα στρατηγική σύλληψη της διαχείρισης, που δεν προοιωνίζεται τίποτε καλό για το μέλλον. Οι βασικοί στόχοι αυτής της στρατηγικής είναι να ανακοπεί δραματικά το προσφυγικό ρεύμα. Ειδικότερα, όσον αφορά στην ελληνική υπόθεση, πληθώρα ειδικών παραγόντων έχουν διαμορφώσει το ζήτημα των μεταναστευτικών ρευμάτων εισροής στην Ελλάδα. Η γεωγραφική θέση της χώρας, με χερσαία και θαλάσσια σύνορα που φυλάγονται δύσκολα, δημιουργεί προϋποθέσεις ευκολότερης πρόσβασης πληθυσμών από γειτονικές χώρες ενώ παράλληλα, ως σταυροδρόμι ανάμεσα σε δύο ηπείρους, η Ελλάδα αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό χιλιάδων μεταναστών και για πολλούς τελικό προορισμό, αφ’ ης στιγμής εγκλωβίζονται εντός της ελληνικής επικράτειας. Επιπροσθέτως, η Ελλάδα θεωρείται ως η κύρια είσοδος μετανάστευσης στην Ευρώπη, καθώς οι δίοδοι μέσω άλλων χωρών όπως της Ιταλίας και της Ισπανίας έχουν κλείσει ουσιαστικά, μεταφέροντας τηφν αντιμετώπιση του προβλήματος σε τρίτες χώρες όπως το Μαρόκο, τη Λιβύη και την Τυνησία. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως το 2010 υπολογίστηκε ότι το 90% των ανθρώπων που εισέρχονται παράνομα στην Ευρώπη συλλαμβάνονται στα ελληνικά σύνορα. Στην τωρινή συγκυρία οι άνθρωποι, οι οποίοι από άλλους ονομάζονται μετανάστες και στην καλύτερη περίπτωση πρόσφυγες, ενώ από άλλους αποκαλούνται αμείλικτα λαθρομετανάστες, ψάχνουν απεγνωσμένα να βρουν με κάθε τρόπο ένα τόπο εντός της Ευρώπης για να ζήσουν αυτοί και οι οικογένειές τους. Ωστόσο, το υφιστάμενο νομικό καθεστώς είναι απηρχαιωμένο και όπως και να ονομάζεται δεν μπορεί πια σήμερα να εξακολουθεί να ισχύει και να εφαρμόζεται με αυτή την αναχρονιστική μορφή. Πολύ περισσότερο είναι αδιανόητο να κατασκευάζονται τείχη και φράχτες όπως έγινε επί παραδείγματι στον Έβρο ή στη μεθόριο Ουγγαρίας – Σερβίας και επέσυρε τη γενικότερη κατακραυγή της κοινής γνώμης εντός και εκτός των συνόρων της γηραιάς ηπείρου. Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα ανακύπτει εύλογα το ερώτημα: τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη για το προσφυγικό ζήτημα; Ομολογουμένως, η Ευρωπαϊκή Ένωση εμπρός στο πρόβλημα της διαχείρισης των μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών φέρθηκε σε πρώτη φάση αμήχανα και άτολμα. Άραγε μπορούν να λύσουν το πρόβλημα μέτρα διοικητικά και γραφειοκρατικά; Αρκεί η αναδιάρθρωση ενός μηχανισμού ή η αντικατάσταση ενός οργανισμού όπως ο Frontex από κάποιον άλλο; Η ανθρώπινη ζωή μπορεί να συγκριθεί με ένα πράγμα (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου), το οποίο είναι μετρήσιμο, έχει έκταση, μέγεθος και ποσότητα; Μπορεί μια κοινωνία όπως είναι η ελληνική και ως υποσύνολο της ευρωπαϊκής να ενταχθεί σε ένα σχήμα ανοικτού διαλόγου και διαπολιτισμικότητας ή είμαστε καταδικασμένοι να μείνουμε κλειδωμένοι εντός των τυχών της μισαλλοδοξίας; Το παρόν πόνημα καλείται να δώσει καίριες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα. Ας εξετάσουμε όμως διεξοδικότερα το ζήτημα.
Abstract:
Over the past year, notably during the summer of 2015, Greece experienced a real humanitarian crisis. Some of the Aegean Islands (mainly Lesbos, Chios, Kos, Leros and less Samos), received huge waves of refugees, which by far exceeded their existing capabilities in reception and hospitality. Typically, only last July Lesvos received nearly 55.000 migrants, while the number of arrivals throughout 2014 on the island was almost 12.000 and in 2013 below 4.000. The situation would have been tragic if hundreds of citizens had not variously mobilized and voluntarily rushed to help in any way they could the downtrodden, directed to Europe from the Middle East, Central and South Asia and the North Africa. In this context, after the German Chancellor's decision to accommodate almost without any schedule and plan thousands of refugees, the Schengen Convention came into the microscope, once again, and the solidarity in the cooperation between European Union member states (EU) ws tested. Greece has found again with his back to the wall and suffered extortion even for exit from the Area. However, while the adopted measures are still fragmented approaches, the confidence in the collective effort to address the issue will be extinguished and the EU will not be able to have a strong common response on the basis of European values. On the other hand, thousands of potential refugees of all ages are still in Jordan, Lebanon and Turkey, awaiting the first opportunity to get into the European "promised land." But the painful events that have developed in the recent year in the Balkan peninsula, as long as in the Central Europe, referring to the management of large refugee arrivals in Northern Europe, it seems that led the EU to a new strategic conception of management, not boding something good for the future. The main objectives of this strategy is to dramatically halt the refugee stream. In particular, with regard to the Greek case, multiple special factors have shaped the issue of migration inflow streams in Greece. The geographical position of the country, with land and sea borders hardly to kept, creates conditions of easier access from neighbouring countries while, as a crossroads between two continents, Greece either is an intermediate station for thousands of immigrants or the final destination for the majority of them, who are trapped within the Greek territory. Additionally, Greece is considered the main migration entrance in Europe, as the passages through other countries such as Italy and Spain have closed, essentially transferring the problem in third countries such as Morocco, Libya and Tunisia. Moreover, it is not a coincidence that in 2010 it was estimated that 90% of people illegally entering Europe are captured on the Greek border. In the current circumstances people who are called either immigrants or refugees at best, while others inexorably called them illegal immigrants, is desperately looking to find, in every possible way, a place in Europe to live along with their families. However, the existing legal regime is outdated and can not anymore be valid and applicable to this anachronistic form today. Furtermore, is unthinkable to construct walls and fences, as happened for example in Evros or in Hungary - Serbia borders and drew the general outcry of public opinion inside and outside the borders of the old continent. Faced with this reality a reasonable question arises: what ca Europe do to address the refugee issue? Admittedly, when the European Union faced the problem of managing the migration-refugee flows, acted awkwardly at first. Can the administrative and bureaucratic measures solve the problem adequatly? Is the reconstruction or the replacement of an organization such as Frontex by someone else a sufficient measure? Human life can be compared to one thing (in the philosophical sense), which is measurable and has length, size and quantity? Can a society such as Greek and as a subset of the EU society embrace a practice of open dialogue and interculturalism or we are doomed to remain locked in a place of intolerance? This essay is invited to give key answers to these questions. In this context, let us examine more closely the issue.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Κοινωνιολογίας, ΠΜΣ "Κοινωνιολογία", κατεύθυνση Κοινωνιολογία της Σύγχρονης Ελλάδας, 2016
