Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία επιδιώκει μια προσέγγιση στη λειτουργία του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης που ισχύει στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και στα κοινωνικά πλεονεκτήματα που παρέχονται στους ενωσιακούς πολίτες. Το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης συντονίζει, με τις ισχύουσες κάθε φορά διατάξεις, τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη και τα ενωσιακά όργανα συνδιαμορφώνουν τις κατευθύνσεις της κοινωνικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης, χωρίς αυτό να διευρύνει τις αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία σέβεται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εθνικών νομοθεσιών κοινωνικής ασφάλειας και ασκεί μόνο συντρέχουσες με εκείνες των κρατών μελών αρμοδιότητες, τηρώντας την αρχή της επικουρικότητας. Έτσι παρέχεται στον ενωσιακό πολίτη επαρκής προστασία στο πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης, ώστε να μην κινδυνεύει να χάσει τα βάσει εθνικής νομοθεσίας κεκτημένα του, όταν μετακινείται από το ένα στο άλλο κράτος μέλος προς αναζήτηση εργασίας. Οι κανόνες συντονισμού των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλειας εισάγονται στο πλαίσιο της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Στο πρώτο μέρος της εργασίας αναλύεται το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων η οποία αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις ελευθερίες της εσωτερικής αγοράς της Ένωσης και μια απτή πραγματικότητα από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας μέχρι σήμερα, αφού είναι αυτή που όταν ασκηθεί καθιστά τον πολίτη υποκείμενο της ενωσιακής έννομης τάξης. Αρχικά αφορούσε μόνο τους οικονομικά ενεργούς πολίτες των κρατών μελών, αλλά μέσα από την προοδευτική πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης μετεξελίχτηκε από ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων σε ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη μετεξέλιξη έπαιξε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο στάθηκε και υπογράμμισε περισσότερο την ανθρώπινη διάσταση της κυκλοφορίας των εργαζομένων, ανεξάρτητα από την οικονομική της προοπτική και συνέβαλε στη θεμελίωση της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, ως κύριο συστατικό δικαίωμα της ευρωπαϊκής ιθαγένειας. Με αυτό τον τρόπο το σπουδαιότερο δικαίωμα του πολίτη της Ένωσης περιβλήθηκε τη συνταγματική υφή του ατομικού δικαιώματος, ανεξάρτητα από την υλοποίηση των οικονομικών στόχων της Ένωσης. Η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων συνάντησε αρκετά εμπόδια στην πορεία της, στα οποία συμπεριλαμβάνονταν περιορισμοί των δικαιούχων προσώπων, διακριτική μεταχείριση των ίδιων και των μελών της οικογένειάς τους, αποκλίσεις από την αρχή της ίσης μεταχείρισης, κυρίως σε φορολογικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα που απολαμβάνον οι ημεδαποί, δικαιώματα στέγασης, εκπαίδευσης, ιδιοκτησίας. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας αναλύεται το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και ειδικότερα ο προσδιορισμός της έννοιας του εργαζόμενου, το ισχύον καθεστώς, ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζονται οι ενωσιακές διατάξεις όσον αφορά στην είσοδό τους στο κράτος μέλος υποδοχής, στις προϋποθέσεις διαμονής του εργαζόμενου ή του αναζητούντα εργασία και των μελών της οικογένειάς του σε αυτό. Επίσης αναλύεται το δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης σύμφωνα με το οποίο κάθε εργαζόμενος πολίτης ενός κράτους μέλους δεν επιτρέπεται να έχει διακριτική μεταχείριση στην επικράτεια άλλων κρατών μελών λόγω ιθαγένειας, ως προς τους όρους εργασίας, καθώς και τα κοινωνικά πλεονεκτήματα που απολαμβάνουν οι εργαζόμενοι και τα μέλη της οικογένειάς τους εντός της Ένωσης. Οι κανόνες συντονισμού των εθνικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης αναλύονται στο τρίτο μέρος της εργασίας, έτσι όπως προβλέπονται από τους δύο βασικούς κανονισμούς 1408/71 και 883/04 και κατ’ εφαρμογή τους χορηγούνται οι παροχές ανταποδοτικού ή μη ανταποδοτικού τύπου. Αναφέρεται και ο ουσιαστικός ρόλος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις περιπτώσεις που προκύπτουν αμφιβολίες σχετικά με το πεδίο εφαρμογής των ενωσιακών διατάξεων και την ερμηνεία τους όσον αφορά την εθνική νομοθεσία. Οι πολυάριθμες αποφάσεις του, ο μεγαλύτερος αριθμός των οποίων είναι υπέρ των διακινούμενων εργαζομένων και των μελών των οικογενειών τους, αποδεικνύουν τη σημασία του για την προστασία του ευρωπαίου πολίτη η οποία θα ήταν λιγότερο ικανοποιητική και αποτελεσματική μόνο με την εφαρμογή των διατάξεων για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Ενδεικτικά αναφέρονται χαρακτηριστικές αποφάσεις από την εκτενέστατη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο τέταρτο και τελευταίο μέρος της εργασίας.
Abstract:
The scope of this thesis is to attempt an approach on the operation of the social security system in force within the European Union as well as on the social advantages granted to Union citizens. The social security system coordinates, in compliance with the applicable at each time provisions, the manner in which the Member Countries and Union Institutions jointly shape the directions of social and employment policies, without broadening the competences of the EU, which respects the special features of national social security legislations and acts only on the shared with the Member Countries competences, thus respecting the principle of subsidiarity. In this way, the Union citizen is provided with adequate protection in the field of social security, so as not to risk losing the acquired according to national law rights when moving from one Member Country to another in search of employment. The rules for coordination of national social security systems are introduced in the context of free movement of workers. The first part of the thesis analyzes the right for the free movement of workers, which is one of the fundamental freedoms of the Union’s internal market and has been a tangible reality from the establishment of the European Economic Community and up until today, since it is this freedom that - when exercised- makes the citizen a subject in the Union’s legal order. Initially, this right concerned only the economically active citizens of the Member Countries, but via a gradual process of European integration, it evolved from a free movement of workers into a free movement of persons. The Court of Justice which further emphasized and outlined the more human dimension in the movement of workers, regardless of its economic outlook, played an important role in this transformation and contributed to the establishment of the principle of free movement of persons as a main component of the European nationality. As a result, the most important right of Union citizen acquired the constitutional gravity of an individual right, regardless of the implementation of the Union's financial objectives. The free movement of persons encountered several obstacles on its way, which included restrictions of beneficiaries, discrimination against them and their family members, deviations from the principle of equal treatment, particularly in tax and social advantages enjoyed by natives and also restrictions in housing, education, property rights. The second part of the thesis analyzes the legal framework that governs the free movement of workers and particularly the definition of the concept of worker, the current regime and the manner in which the Union provisions are implemented in relation to the entry of persons in the host Member Country and to the residence conditions for the employee or employment-seeker and for the members of his/her family. Moreover, in this part, the right of equal treatment according to which discrimination against any working citizen of a Member Country due to his/her nationality is prohibited in the territory of other Member Countries in relation to working conditions and social advantages enjoyed by workers and members of their families within the Union, is also analyzed. The rules for coordination of national social security systems are analyzed in the third part of the thesis, in compliance with the two basic Regulations 1408/71 and 883/04 via the implementation of which the contributory or non-contributory benefits are granted. The essential role of the Court of Justice in the events doubts arise about the field of application of EU rules as well about their interpretation in relation to national legislation, is also mentioned. Its numerous decisions, the majority of which is in favor of migrant workers and members of their families, demonstrate its importance for the protection of the European citizen, which would be less satisfactory and effective if only the provisions on the coordination of social security systems were implemented. Indicatively, distinctive decisions from the extensive legal precedent of the European Court of Justice are presented in the fourth and final part of the thesis.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, ΠΜΣ, κατεύθυνση Εθνική και Ενωσιακή Διοίκηση, 2016
