Προβλήματα δημοκρατίας και όψεις του οργανωτικού ζητήματος σε ανοιχτούς κινηματικούς χώρους: η περίπτωση των κοινωνικών φόρουμ
Τίτλος:
Democratic challenges and organizational dilemmas in open social movement spaces: the case of the social forums
Κύρια Υπευθυνότητα:
Ιακωβίδου, Ιωσηφίνα Π.
Επιβλέπων:
Ανανιάδης, Γρηγόρης
Θέματα:
Χώροι δημόσιας συζήτησης (Συζήτηση και δημόσιος διάλογος) Ομάδες ηλεκτρονικής συζήτησης Forums (Discussion and debate) Electronic discussion groups
Keywords:
Παγκόσμιο κοινωνικό φόρουμ, κοινωνικά κινήματα, κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, κίνημα παγκόσμιας δικαιοσύνης, Δημοκρατία, οργανωτικό ζήτημα, ανοιχτός χώρος World social forum, social movements, movement against neoliberal globalization, global justice movement, Democracy, organization, open space
Ημερομηνία Έκδοσης:
2016
Εκδότης:
Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η διδακτορική διατριβή διερευνά τη δεκαετή διαδρομή του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, ενός πρωτόγνωρου σε εύρος και απήχηση εγχειρήματος για τη συγκρότηση σε παγκόσμιο επίπεδο ενός ανοιχτού χώρου συνάντησης και δικτύωσης κινημάτων και οργανώσεων που αντιτίθενται στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Το ΠΚΦ πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας το 2001 και είχε εξαιρετικά μεγάλη επιτυχία. Σε πολύ λίγα χρόνια εξαπλώθηκε σε κάθε γωνιά του πλανήτη, με περισσότερα από 200 τοπικά, εθνικά, ηπειρωτικά, περιφερειακά και θεματικά φόρουμ να πραγματοποιούνται σε περίπου 100 χώρες σε όλες τις ηπείρους. Όσο για την ετήσια παγκόσμια διοργάνωση, πραγματοποιήθηκε τρεις ακόμα φορές στην ίδια πόλη, με συνεχόμενα εντυπωσιακή αύξηση του αριθμού των συμμετεχόντων, ενώ τα επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκε στην Ινδία, τη Βενεζουέλα, το Πακιστάν, το Μάλι, την Κένυα, τη Σενεγάλη και την Τυνησία. Αυτό που το ΠΚΦ κατάφερε πολύ νωρίς είναι να κατοχυρωθεί στη συνείδηση της παγκόσμιας κινηματικής κοινότητας ως ο κυριότερος χώρος συνάντησης και αντίστασης ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό, και ως ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα της εποχής μας. Η διατριβή εστιάζει στο οργανωτικό ζήτημα και στις προσπάθειες εσωτερικού εκδημοκρατισμού που γίνονται στο ΠΚΦ, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην ένταση ανάμεσα στις κάθετες, συγκεντρωτικές και γραφειοκρατικές τάσεις στην οργανωτική του δομή, και στις πιέσεις για διαμόρφωση περισσότερο οριζόντιων, χαλαρών μορφών οργάνωσης. Ένας από τους στόχους της διατριβής είναι να μελετηθεί ο βαθμός στον οποίο επιβεβαιώνονται τα θεωρητικά συμπεράσματα που συσχετίζουν τις οριζόντιες δομές με τη ριζοσπαστικοποίηση των δράσεων και την εμβάθυνση της δημοκρατίας, καθώς και, αντίστροφα τις κάθετες δομές με την αυξανόμενη γραφειοκρατικοποίηση και τις ολιγαρχικές τάσεις. Επίσης, ένας άλλος στόχος είναι η εμπειρική διερεύνηση να οδηγήσει στην εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων για την τροχιά των αντισυστημικών κινημάτων που, ενώ ξεκίνησαν ζωηρά και ριζοσπαστικά, στο τέλος ενσωματώθηκαν, ή ακόμα, ενώ επαγγέλθηκαν τον ριζοσπαστικό εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, στο εσωτερικό τους έτειναν να αναπαράγουν ολιγαρχικές και γραφειοκρατικές μορφές οργάνωσης. Επιπλέον, η διατριβή έχει στόχο να συνδέσει τα δεδομένα της εμπειρικής έρευνας με τους θεωρητικούς προβληματισμούς και τα θεωρητικά σχήματα που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια και διερευνούν την κρίση της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, διατυπώνοντας προτάσεις για νέα δημοκρατικά μοντέλα. Όσον αφορά τη μεθοδολογία, μέρος του υλικού αυτής της έρευνας προέκυψε από τη συμμετοχή μου σε ποικίλες εκδηλώσεις των Κοινωνικών Φόρουμ και του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Άλλο μέρος αντλεί από τη συστηματική καταγραφή, μελέτη και ανάλυση πρωτογενούς υλικού όπως: κείμενα με αποτιμήσεις και μαρτυρίες μετεχόντων στις δράσεις του Φόρουμ• τα πρακτικά των συναντήσεων του Διεθνούς Συμβουλίου, το οποίο αποτελεί το βασικό του οργανωτικό σώμα• τα κείμενα που συγκροτούν το ευρύτερο θεσμικό του πλαίσιο και περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον καταστατικό του χάρτη και το ιδρυτικό κείμενο του Διεθνούς Συμβουλίου• υλικό από ανοιχτές λίστες αλληλογραφίας και φόρουμ συζητήσεων. Χρησιμοποιήθηκε, επίσης, η διαρκώς διογκούμενη διεθνής βιβλιογραφία για το ΠΚΦ και το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα.
Abstract:
The PhD thesis examines the ten year old journey of the World Social Forum, an unprecedented in scope and resonance global project to build an open space that brings together and interlinks social movements and groups of civil society, which are opposed to neoliberal globalization. The first WSF was held in 2001, in the Brazilian city of Porto Alegre, with overwhelming success. In a few years it spread in every corner of the world, with more than two hundred local, national, continental, regional, and thematic forums taking place in approximately a hundred countries in all continents. As for the global annual meeting, it was held three more times in Porto Alegre, before it moved to India, only to continue its journey to Venezuela, Pakistan, Mali, Kenya, Senegal and Tunisia. The dissertation focuses on the organizational structures of the WSF and the difficult task of attaining internal democracy, giving special attention to the tension between the vertical, centralized and bureaucratic tendencies within its organizational bodies, and the pressures for the articulation of more horizontal, flexible forms of organization. One of the aims of the dissertation is to put into investigation certain theoretical conclusions that associate horizontal structures with radicalization and deepening of democracy and, conversely, vertical structures with increasing bureaucratization and oligarchic tendencies. This research also aspires to draw some conclusions with regard to the trajectory of antisystemic social movements that, while they started off vivid and radical, they soon found themselves well integrated into the political and economic system, or even, while they advocate the radical democratization of society, they tended to reproduce oligarchic and bureaucratic forms of organization. A final goal of the dissertation is to use the empirical findings to enrich the theoretical discussion about the crisis of modern representative democracy. Part of the material used in this research was drawn from my own participation in several Social Forums and in other instances of the movement against neoliberal globalization. I also systematically registered, examined and analyzed the following primary material: texts and articles by participants that evaluate the meetings of the WSF; the minutes of the meetings of the International Council, which is the main organizational body of the WSF; the official documents of the WSF; mailing lists and discussion forums.
Περιγραφή:
Διατριβή (διδακτορική) - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, 2016