Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Η ιδέα για αυτή την ερευνητική εργασία, ξεκίνησε από την υποψία μιας εκλεκτικής συγγένειας μεταξύ των δύο καλλιτεχνών. Εφόσον αποδεχτούμε ότι είναι φορείς μιας κοινής πνευματικής και οπτικής παράδοσης, θα προσπαθήσουμε να εξετάσουμε πως τα διαφορετικά εκφραστικά μέσα και οι ιδιαίτερη τεχνική του καθενός (παρόλο που πρόκειται για δύο διαφορετικές τέχνες και σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές) πλέκουν συστήματα αφήγησης της αντίληψης τους για τον κόσμο, και πώς συνδέονται με τα συστήματα αναζήτησης πνευματικών ιδανικών του ρωσικού πολιτισμού εν γένει ποίες είναι οι διαφοροποιήσεις τους και τί είναι αυτό που εν τέλει οι ίδιοι προσφέρουν μέσα από την δημιουργία τους. Επίσης εξετάζονται οι θρησκευτικές, λογοτεχνικές και φιλοσοφικές παραδόσεις ως εφαλτήριο για τη δημιουργία των νέων τάσεων και ιδεών, όπως αυτές θα διαμορφωθούν και θα διαμορφώνουν τον 20ο αιώνα. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο πρόκειται για μια προσπάθεια ανίχνευσης στοιχείων προς επανεκτίμηση και πιθανή αξιολόγηση, διεκδικώντας διαφοροποίηση από τα υπάρχοντα συστήματα, η οποία αφορούσε τόσο τις εποχές του Dostoevsky, του Malevich και του Tarkovsky, όσο και την δική μαςΠοια μπορεί να είναι η ιδιαιτερότητα της ρωσικής πολιτιστικής ταυτότητας και από τι μπορεί να συνίσταται; Ποια θα μπορούσε να είναι η διαλεκτική σχέση των εικαστικών προτάσεων αλλά και των φιλοσοφικών στοχασμών του κινηματογράφου του Tarkovsky και του Σουπρεματισμού του Kazimir Malevich, με τις πνευματικές παραδόσεις ; Σε ποια σημεία διασταυρώνονται μαζί τους και πού τις ξεπερνούν; Πώς τα εικαστικά και φιλοσοφικά τους συστήματα μπορούν να υπηρετήσουν την «Απόλυτη ιδέα» - την οποία και οι δύο επικαλούνται -, συνεχίζοντας μια εκ των τάσεων της Ιστορίας, αυτή που αναζητά το εσωτερικό μυστικιστικό πνευματικό φως; Υπάρχει ένα διαφορετικό σύστημα αξιών που τροφοδοτεί μια διαφορετική από την Δύση θρησκευτική - φιλοσοφική και κοινωνική ηθική στην Ρωσία; Μπορεί το όραμα αυτών των καλλιτεχνών να φωτιστεί μέσα από μιας άλλης σύλληψης οντολογική κοσμοαντίληψη; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα πάνω στα οποία κινείται η έρευνα στα πλαίσια αυτής της εργασίας και τα οποία τίθενται και κινούνται παράλληλα με την ερευνητική διαδικασία και την συγγραφική υλοποίησή της\r\nΤέλος η συγκεκριμένη έρευνα έχει σκοπό να λάβει υπόψη της πως αν και καμία πολιτισμική πρακτική δεν μπορεί να εκτιμηθεί ως μεμονωμένο φαινόμενο, δεν μπορεί και να συσχετιστεί με απόλυτή ή ντετερμινιστική θεώρηση με τις ιστορικές συνθήκες, αφαιρώντας κάθε ίχνος πρωτοπορίας ή δημιουργικής ανασύνθεσης των δεδομένων. Οι αλληλεπιδράσεις και η σύνδεση με τις κοινωνικές εξελίξεις και την πολιτική πραγματικότητα αλλά και οι συμβιωτικές σχέσεις τους χρειάζονται προσεκτική ανάλυση, υπολογίζοντας σε κάθε περίπτωση ένα σύνολό τόσο εθνικών όσο και πανευρωπαϊκών πολιτιστικών παραδόσεων, διανοητικών τάσεων, και κοινωνικό-πολιτικών μεταβολών. Κατά τη διάρκεια της έρευνας έχει γίνει προσπάθεια, στο μέτρο του δυνατού να υπάρχει η συνείδηση πως οι όποιες προσεγγίσεις θεωριών ή στοχασμών ή καλλιτεχνικών συστημάτων, όπως στην περίπτωση κάθε μελέτης, μετέχουν στις ιδεολογικές και πολιτικές τάσεις και αναζητήσεις της περιόδου που πραγματοποιείται, όσο και στα προσωπικά διανοητικά ενδιαφέροντα και ιδεολογικές επιλογές του εκάστοτε μελετητή. Επιπλέον λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς που συνειδητά έγιναν για λόγους έκτασης και συνοχής (για παράδειγμα δεν εξετάζονται αναλυτικά οι διασταυρώσεις με την δυτική φιλοσοφική σκέψη και τα καλλιτεχνικά κινήματα ή επιλέγονται οι συγγραφείς, θεολόγοι , φιλόσοφοι και στοχαστές εκείνοι που θεωρεί ότι αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό ιδιαίτερης σημασίας δείγμα των ευρύτερων τάσεων), δεν υπάρχει η φιλοδοξία να δοθεί μια μοναδική και απόλυτη ερμηνεία των έργων των καλλιτεχνών, ούτε να καταδειχτεί μια και μοναδική κατεύθυνση της ρωσικής πολιτιστικής ταυτότητας σε συσχετισμό με τις εξεταζόμενες παραδόσεις.
Abstract:
The idea for this research project-dissertation has started with the suspicion of an eclectic relation in-between two artists, Kazimir Malevich and Andrei Tarkovsky. Both are carriers of a common visual tradition on a long historical line of Russian artists in fine arts and letters. The different expressional means and specific techniques of each one of them, weave a narration system of the conception of the world that requires multiple analysis as a quest system of an intellectual ideal of the Russian civilization. The straggle for the understanding of the national identity from the middle of the 19th centuries that quests the “true Russia” brings back the byzantine iconographical tradition, the art of excess of the natural, as a springboard for the evolution or the overthrown of the stylistic conventions, issue that is applied also in the western European area, starting perhaps from different references. Images for Malevich more than formalistic shapes are ideas with conceptual elements, many “signified fields” and “seeds of the possibilities” as it is characterized by him the “Black Square”. Which then could be the dialectical relation of Malevich’s Suprematism, as artistic proposal but as philosophical thinking as well, with the traditions (byzantine, folk art, Symbolism, “golden” century of the Russian literature, and philosophy)? In which point meets them and where surpasses them? How geometry and abstraction can serve the “Absolute idea”, continuing one of the tensions in history - of different value elements - this that searches the inner mystical spiritual light? Andrei Tarkovsky, several years later, in a more historical verge ( “Un-Stalinism” Nikita Khrushchev, “Brezhnev-doctrine”), returning to the basic elements of creation - earth, fire, water, air - and the geometrical composition in the frame in an expanding space, continues the Symbolists’ request for spiritual “enlightenment”. Recognising himself, through his own writings, as a descendant of Dostoevsky and the byzantine religion tradition, his works as complete artworks express deep national and simultaneously worldwide worries, “truths through revelations”- for example in “Salker’s ” epilogue- ( as besides according Malevich conceived the “Black Square”) through the labor of action (praxis), while the image is presented from him as a “pellet of life”, orientated in the eternal - not with the static but the structural creative - idealistic conception function of art.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, ΠΜΣ "Πολιτιστική Διαχείριση", 2016
