Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Περίληψη:
Αδιαμφισβήτητα, από τα τέλη του 20ου αιώνα και ως τις μέρες μας, οι τεχνολογικές εξελίξεις τρέχουν με φρενήρεις ρυθμούς, σε όλους τους νευραλγικούς τομείς της εποχής μας, όπως είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι τηλεπικοινωνίες και η άμυνα. Ωστόσο, ελάχιστοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ότι αυτή η αλματώδης τεχνολογική πρόοδος, εξαρτάται από 17 χημικά στοιχεία που ονομάζονται σπάνιες γαίες και βρίσκονται ως δευτερεύοντα ή μείζονα συστατικά σε περισσότερα από 250 ορυκτά. Χωρίς να είναι σπάνιες, καθόσον στην πλειοψηφία τους υπάρχουν σε σχετική αφθονία στον φλοιό της Γης, διαθέτουν και προσδίδουν σπάνια χαρακτηριστικά σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ώστε να χαρακτηριστούν ως «στρατηγικά μέταλλα». Η ανάπτυξη της βιομηχανίας σπάνιων γαιών έχει ωθήσει σε μεγάλο βαθμό τη συνολική πρόοδο της σύγχρονης τεχνολογίας και η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει με τη σειρά της οδηγήσει στην ακμάζουσα ανάπτυξη της βιομηχανίας των σπάνιων γαιών. Πρόκειται για μια σχέση αλληλεξάρτησης με σημαντικές γεωπολιτικές και γεωοικονομικές προεκτάσεις. Οι σπάνιες γαίες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και την παραγωγή κρίσιμων οπλικών συστημάτων και διαδραματίζουν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στον τομέα της έρευνας, της καινοτομίας και της ανάπτυξης στον αμυντικό τομέα. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει στη διαπίστωση ότι όσο πιο εξελιγμένος γίνεται ο στρατιωτικός εξοπλισμός, τόσο ποικίλλει η ζήτηση για σπάνιες γαίες από τις αμυντικές βιομηχανίες, καθώς είναι αναγκαίες για μια πληθώρα οπλικών συστημάτων. Το ένα τρίτο των αποθεμάτων σπάνιων γαιών βρίσκονται στην Κίνα, η οποία κατάφερε να κατακτήσει ηγεμονικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επεξεργασίας των σπάνιων γαιών, από την εξόρυξή τους και τον διαχωρισμό τους, ως τη μεταποίησή τους και την παραγωγή ενδιάμεσων προϊόντων. Οι ΗΠΑ αποτελούν τη δεύτερη χώρα παραγωγής στον κόσμο, ενώ στην ΕΕ επί του παρόντος δεν υφίσταται κάποια παραγωγική δραστηριότητα εξόρυξης σπάνιων γαιών, με αποτέλεσμα οι ανάγκες να καλύπτονται σχεδόν αποκλειστικά με εισαγωγές από την Κίνα. Η αυξανόμενη ζήτηση σπάνιων γαιών από ιδιωτικούς και κρατικούς φορείς σε συνδυασμό με την προσπάθεια απεξάρτησης από την Κίνα, έχει ως αποτέλεσμα την αντίστοιχη μεγέθυνση της γεωπολιτικής αξίας όχι μόνο των χωρών παραγωγής, αλλά και των χωρών που διαθέτουν κοιτάσματα με δυνητικές δυνατότητες εξόρυξης. Όποιος κατέχει σημαντικές ποσότητες σπάνιων γαιών μπορεί να αξιοποιήσει τη θέση του τόσο για πολιτικούς όσο και οικονομικούς σκοπούς. Αδιαμφισβήτητα θα αυξήσει την ισχύ του, καθώς οι σπάνιες γαίες ως πολύτιμοι φυσικοί πόροι αποτελούν από μόνες τους κρίσιμη παράμετρο εθνικής ισχύος και κρίσιμο παράγοντα για την Εθνική Ασφάλεια ενός κράτους. Το γεγονός αυτό ανάγκασε τόσο τις ΗΠΑ όσο και την ΕΕ να εκπονήσουν ειδικά σχέδια δράσης και κατάλληλες στρατηγικές, προκειμένου να διασφαλίσουν την εφοδιαστική αλυσίδα των σπάνιων γαιών και να εξασφαλίσουν τη στρατηγική τους αυτονομία. Στην Ελλάδα, οι αρχικές έρευνες έχουν δείξει ότι υπάρχουν περιοχές με συγκεντρώσεις σπάνιων γαιών που θα επέτρεπαν την εκμετάλλευσή τους υπό προϋποθέσεις. Πιθανή αξιοποίηση των κοιτασμάτων σπάνιων γαιών που έχουν εντοπιστεί και δεδομένης της στρατηγικής σημασίας τους για την παγκόσμια οικονομία, η εμπορική τους εκμετάλλευση θα ενίσχυε πέραν της Εθνικής Ασφάλειας και το γεωπολιτικό αποτύπωμα της χώρας μας, καθιστώντας την σημαντικό παίκτη στην παγκόσμια σκακιέρα γεωστρατηγικής και γεωοικονομικής ισχύος.
Abstract:
Undoubtedly, from the late 20th century to the present day, technological developments have been running at a frenetic pace in all the key sectors of our time, such as renewable energy, telecommunications and defence. However, few people are aware that this rapid technological progress depends on 17 chemical elements called rare earth elements (REE), which are found as minor or major components in more than 250 minerals. While they are not rare, since the majority of them are relatively abundant in the Earth's crust, they possess and impart rare characteristics to high-tech product applications and uses that qualify them as 'strategic metals'. The development of the REE industry has largely driven the overall progress of modern technology and the development of technology has in turn led to the booming development of the REE industry. This is an interdependent relationship with important geopolitical and geo-economic implications. REE are essential for the development and production of critical weapons systems and are playing an increasingly important role in defence research, innovation and development. This has led to the realisation that the more sophisticated military equipment becomes, the more diverse the demand for REE from defence industries becomes, as they are needed for a variety of weapon systems. One third of REE reserves are in China, which has managed to become a leader in all stages of REE processing, from mining and separation to processing and the production of intermediate products. The USA is the second largest producer in the world, while in the EU there is currently no REE mining activity, with the result that needs are almost exclusively met by imports from China. The increasing demand for REE by private and state actors, combined with the effort to decouple from China, has resulted in a corresponding increase in the geopolitical value not only of the producing countries, but also of the countries with deposits with potential extraction possibilities. Whoever possesses significant quantities of REE can exploit their position for both political and economic purposes. It will undoubtedly increase its power, as REE as valuable natural resources are in themselves a critical parameter of national power and a crucial factor for a state's national security. This has forced both the US and the EU to develop specific action plans and appropriate strategies to secure the rare REE supply chain and ensure their strategic autonomy. In Greece, initial surveys have shown that there are areas with concentrations of REE that would allow their exploitation under certain conditions. Possible exploitation of the REE deposits that have been identified and, given their strategic importance for the global economy, their commercial exploitation would enhance not only National Security but also the geopolitical footprint of our country, making it an important player on the global chessboard of geostrategic and geoeconomic power.
Περιγραφή:
Διπλωματική εργασία - Πάντειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, ΠΜΣ Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας, 2023
